Có nên dùng steroid để tăng cơ bắp nhanh không?

Trong những năm gần đây, việc sử dụng steroid để tăng nhanh cơ bắp trở nên khá phổ biến, đặc biệt trong giới tập luyện thể hình và thi đấu thể thao chuyên nghiệp. Nhiều người tìm đến steroid đồng hóa nhằm đạt được kết quả nhanh trong việc xây dựng cơ bắp và cải thiện hiệu suất thi đấu. Tuy nhiên, sử dụng steroid nếu không có sự giám sát của chuyên gia y tế có thể mang lại những hậu quả sức khỏe nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn rõ hơn về steroid, đặc biệt là steroid đồng hóa, cơ chế hoạt động, lợi ích và rủi ro cũng như các phương pháp thay thế an toàn hơn.

Giới thiệu về steroid

Steroid là một nhóm các hormone có cấu trúc hóa học gần giống nhau và liên quan đến nhiều chức năng sinh lý trong cơ thể. Hormone steroid tự nhiên trong cơ thể gồm bốn loại chính là androgen, corticosteroid, estrogen và progestogen. Trong đó, testosterone là androgen chính ở nam giới.

Anabolic-androgenic steroid hay còn gọi là steroid đồng hóa – androgen (gọi tắt là steroid đồng hóa) là các testosterone tổng hợp, có cấu trúc hóa học tương đồng với testosterone nội sinh trong cơ thể. Steroid đồng hóa mô phỏng tác dụng của testosterone, thường được sử dụng để tăng cường cơ bắp và điều trị thiếu hụt testosterone ở nam giới. Steroid đồng hóa có nhiều dạng bào chế như viên nén, thuốc tiêm, miếng dán, gel và viên ngậm.

Trên thực tế, cần phân biệt hai khái niệm steroid đồng hóa và liệu pháp thay thế testosterone (TRT). Steroid đồng hóa và TRT đều chứa các loại testosterone tổng hợp nhưng có mục đích sử dụng khác nhau. Steroid đồng hóa dùng liều rất cao để tăng cường cơ bắp và hiệu suất thể thao, dễ dẫn đến lạm dụng và tác dụng phụ nghiêm trọng. Trong khi đó, TRT điều trị thiếu hụt testosterone với liều điều trị dưới sự giám sát y tế để hạn chế tác dụng phụ.

Ngoài ra, còn cần phân biệt với corticosteroid tổng hợp, là một loại thuốc thường được sử dụng chủ yếu để điều trị các bệnh lý viêm nhiễm, dị ứng và một số bệnh tự miễn. Corticosteroid hoạt động bằng cách ức chế hệ miễn dịch, giảm viêm và ức chế phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể. Một số người nhầm lẫn giữa corticosteroid và steroid đồng hoá, tuy nhiên, đây là những hợp chất hoàn toàn khác nhau và tác động khác nhau đến cơ thể.

Sơ lược về lịch sử phát triển steroid đồng hóa

Quá trình phát triển của steroid đồng hóa trải qua gần một thế kỷ, từ một phát minh y học đột phá trở thành một chất bị cấm trong thể thao và được quản lý nghiêm ngặt trong y khoa.

Testosterone được phân lập lần đầu tiên từ tinh hoàn bò đực vào năm 1935, từ đó, các loại steroid đồng hóa khác nhau được tổng hợp và ứng dụng để điều trị các vấn đề như suy tuyến sinh dục và tăng cường cơ bắp cho người có mức testosterone thấp. Hơn một thập kỷ sau, steroid đồng hóa bắt đầu phổ biến ở những vận động viên thể thao chuyên nghiệp nhằm nâng cao thành tích thi đấu.

Đầu những năm 1980, steroid đồng hóa được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng, đặc biệt trong nhóm những người tập thể hình với mục đích cải thiện hình thể một cách nhanh chóng. Sự gia tăng sử dụng này đã dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, thu hút sự chú ý của công chúng và các cơ quan quản lý, thúc đẩy việc thực thi các quy định và kiểm soát nghiêm ngặt hơn đối với các chất này:

• Năm 1990, Cơ quan phòng chống ma túy Hoa Kỳ (DEA) lần đầu tiên liệt kê steroid đồng hóa vào diện các chất sử dụng cần được giám sát.
• Năm 2004, Quốc hội Hoa Kỳ ban hành Đạo luật kiểm soát steroid đồng hóa nhằm cấm các loại steroid không kê đơn, tăng hình phạt đối với việc sản xuất, mua bán và tàng trữ các steroid trái phép, đồng thời hỗ trợ kinh phí cho nỗ lực giáo dục phòng ngừa.
• Tháng 6/2017, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Hoa Kỳ khuyến cáo người tiêu dùng ngừng ngay việc sử dụng các thực phẩm chức năng không kê đơn, được dán nhãn hoặc quảng cáo có chứa steroid và các chất giống steroid dựa trên các báo cáo về nguy cơ tổn thương gan, thận, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, teo tinh hoàn và vô sinh ở nam giới.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế chưa ban hành văn bản chính thức về việc sử dụng steroid đồng hóa trong mục đích tăng cường cơ bắp. Việc sử dụng các loại testosterone tổng hợp với mục đích điều trị cần có sự giám sát chặt chẽ của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả, đồng thời hạn chế các rủi ro sức khỏe tiềm ẩn.

Sử dụng steroid đồng hóa trong y tế và thể thao

Sử dụng steroid đồng hóa trong y tế

Steroid đồng hóa được chỉ định nhằm mục đích điều trị bệnh, dưới đây là một số chỉ định đã được FDA Hoa Kỳ chấp thuận và không chấp thuận:

• Một số chỉ định được FDA Hoa Kỳ chấp thuận: suy sinh dục nguyên phát và thứ phát, dậy thì muộn ở trẻ trai, thiếu hụt gonadotropin hoặc hormone giải phóng hormone tạo hoàng thể – là các hormone quan trọng trong điều hòa chức năng sinh dục, tổn thương trục tuyến yên – hạ đồi do khối u, chấn thương hoặc bức xạ.
• Các chỉ định không được FDA Hoa Kỳ chấp thuận: kích thích tủy xương trong bệnh bạch cầu, thiếu máu bất sản, suy thận, chậm tăng trưởng, kích thích thèm ăn và tăng khối lượng cơ trong các bệnh lý ác tính và hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải, sử dụng trong mục đích thi đấu hay cải thiện hình thể.

Sử dụng steroid đồng hóa trong thể thao

Các vận động viên sử dụng steroid đồng hóa để tăng cường khối lượng và sức mạnh cơ bắp cũng như tăng tốc độ phục hồi sau tập luyện. Cách sử dụng này là ngoài chỉ định (off-label) và cũng không được khuyến cáo bởi bất kỳ hiệp hội sức khỏe nào trên thế giới.

Hiện nay, Ủy ban Olympic Quốc tế và Cơ quan Phòng chống doping Thế giới đã liệt kê steroid đồng hóa vào danh sách các chất bị cấm sử dụng trong thi đấu, nhằm duy trì tính công bằng và trong sạch trong các cuộc thi quốc tế.

Tại sao steroid đồng hóa có thể giúp tăng cường cơ bắp?

Steroid đồng hóa hoạt động bằng cách mô phỏng cách hoạt động của hormone testosterone sinh lý trong cơ thể thông qua các cơ chế:

• Tăng tổng hợp protein: steroid đồng hóa có khả năng gắn kết với thụ thể androgen có trên màng tế bào, từ đó kích hoạt một loạt các phản ứng bên trong tế bào, dẫn đến tăng cường quá trình tổng hợp protein. Điều này giúp cơ bắp phát triển to và khỏe hơn.
• Giảm sự phân hủy protein: ngoài việc tăng tổng hợp protein, steroid đồng hóa còn giúp giảm sự phân hủy protein trong cơ thể. Quá trình này giúp duy trì khối lượng cơ bắp, đặc biệt trong các giai đoạn phải tập luyện cường độ cao và thời gian dài.
• Tăng sản xuất tế bào hồng cầu: steroid đồng hóa có thể kích thích tủy xương sản xuất nhiều tế bào hồng cầu hơn. Tế bào hồng cầu là những tế bào máu mang oxy đến các cơ quan và cơ bắp. Khi có nhiều tế bào hồng cầu, cơ thể có thể cung cấp oxy hiệu quả hơn cho cơ bắp trong quá trình tập luyện, giúp cải thiện sức bền và khả năng chịu đựng.
• Tác động lên hệ thần kinh: steroid đồng hóa làm tăng sản xuất một số chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin… giúp tăng cường khả năng tập trung và quyết tâm trong quá trình tập luyện. Điều này có thể giúp người sử dụng steroid đạt được hiệu quả tập luyện cao hơn.

Sử dụng steroid đồng hóa để tăng cơ nhanh có an toàn không?

Việc sử dụng steroid đồng hóa để tăng nhanh cơ bắp không được coi là an toàn, đặc biệt khi không có sự giám sát của Bác sĩ. Những người sử dụng steroid đồng hóa thường tự ý điều chỉnh liều lượng, thậm chí kết hợp nhiều loại steroid đồng hóa khác nhau (được gọi là “stacking”), điều này làm tăng nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ nguy hiểm.

Thực trạng sử dụng

Nhiều người sử dụng steroid dưới dạng tiêm hoặc uống với liều lượng vượt xa mức khuyến cáo trong y tế và không đúng chỉ định. Các nghiên cứu cho thấy liều điều trị không giúp tăng sức mạnh cơ bắp và cải thiện hiệu suất thi đấu, do đó, những vận động viên thể hình cần phải sử dụng liều gấp 10-50 lần liều điều trị thông thường. Điều này có thể dẫn đến tổn thương nội tạng, suy giảm chức năng cơ thể và thậm chí có thể tử vong.

Không có chỉ định y tế

Việc sử dụng steroid đồng hóa để tăng cơ bắp không được các tổ chức y tế khuyến cáo. Các tổ chức y tế quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới và FDA Hoa Kỳ đều cảnh báo về những nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng steroid đồng hóa.

Cần có sự giám sát y tế chặt chẽ

Nếu có chỉ định dùng steroid đồng hóa, người dùng nên hỏi trực tiếp Bác sĩ về các tác dụng phụ có thể gặp và tuân thủ các hướng dẫn y tế để giảm thiểu rủi ro có thể xảy ra. Cần phải thăm khám Bác sĩ ngay nếu ghi nhận một trong các biểu hiện sau:

• Đau bụng hoặc vàng da: đây có thể là dấu hiệu của tổn thương gan, da hoặc mắt có màu vàng hoặc cảm thấy đau bụng bất thường.
• Đau ngực hoặc khó thở: những triệu chứng này có thể liên quan đến vấn đề tim mạch như nhồi máu cơ tim. Nếu cảm thấy đau ngực và khó thở kéo dài, hãy đến bệnh viện ngay lập tức.
• Thay đổi tâm lý hoặc lo âu quá mức: tìm đến sự trợ giúp của chuyên gia y tế nếu thường xuyên trải qua những thay đổi về cảm xúc như trầm cảm, lo lắng quá độ hoặc cảm thấy tâm lý không ổn định.
• Thay đổi bất thường về sinh lý: rối loạn chức năng tình dục hoặc bất kỳ sự thay đổi nào khác về chức năng sinh lý trong cơ thể.
• Phát ban, sưng hoặc khó thở: cơ thể xuất hiện các dấu hiệu dị ứng như phát ban trên da, sưng ở các bộ phận cơ thể hoặc khó thở.

Những nguy cơ có thể gặp khi sử dụng steroid đồng hóa

Việc sử dụng steroid đồng hóa, đặc biệt trong các trường hợp off-label và không có sự giám sát của Bác sĩ thường gây nhiều rủi ro nghiêm trọng:

• Ảnh hưởng trên tim mạch: steroid đồng hóa có thể làm tăng huyết áp, gia tăng mức cholesterol xấu (LDL) và giảm cholesterol tốt (HDL). Điều này có thể thúc đẩy sự hình thành cục máu đông và mảng xơ vữa, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim và đột qụy.

• Ảnh hưởng trên gan: steroid được chuyển hóa qua gan, việc sử dụng liều cao kéo dài có thể gây tổn thương tế bào gan theo thời gian, dẫn đến viêm gan, xơ gan và thậm chí là ung thư gan.

• Ảnh hưởng trên hệ sinh dục: steroid có thể làm rối loạn cân bằng hormone nội sinh trong cơ thể. Ở nam giới, steroid đồng hóa có thể gây teo tinh hoàn, giảm khả năng sinh sản và thậm chí vô sinh. Ở phụ nữ, steroid đồng hóa có thể gây ra rối loạn kinh nguyệt, tăng mọc lông và thay đổi giọng nói.

• Ảnh hưởng tâm lý: steroid đồng hóa có thể gây mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh, gây ra các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm và thậm chí là rối loạn tâm thần.
• Nghiện thuốc: sử dụng steroid đồng hóa kéo dài có thể dẫn đến sự lệ thuộc do mong muốn duy trì hình thể lý tưởng và khả năng sinh lý, về lâu dần dẫn đến nghiện. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Các phương pháp an toàn thay thế steroid đồng hóa

Để tăng cường cơ bắp, thay vì sử dụng steroid đồng hóa, hãy áp dụng các phương pháp khác an toàn và hiệu quả hơn, bao gồm:

• Ăn uống khoa học: chế độ ăn uống cân đối, giàu protein và các dưỡng chất cần thiết giúp cơ thể phát triển cơ bắp một cách tự nhiên và bền vững.

• Tập luyện đều đặn: thực hiện các bài tập rèn luyện sức mạnh và kết hợp với cardio giúp tăng cường khối lượng cơ bắp và sức mạnh mà không cần dùng đến steroid.

• Nghỉ ngơi và phục hồi: nghỉ ngơi đóng vai trò then chốt trong quá trình tập luyện, cho phép cơ bắp có thời gian sửa chữa, phục hồi sau những tổn thương và thúc đẩy quá trình phát triển cơ bắp mạnh mẽ hơn.
• Bổ sung dưỡng chất hợp lý: ngoài chế độ ăn uống, việc bổ sung các thực phẩm chức năng như đạm whey, creatine và acid amin chuỗi nhánh có thể hỗ trợ quá trình tăng cơ bắp mà không gây nguy hiểm như steroid đồng hóa. Tuy nhiên, việc sử dụng các chất bổ sung này cũng cần tham khảo ý kiến và tuân theo hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng hoặc Bác sĩ.
• Cá nhân hóa chương trình tập luyện: thiết kế một chương trình tập luyện phù hợp với mục tiêu cá nhân và tình trạng sức khỏe là cách hiệu quả để đạt được kết quả tốt mà không cần dùng đến các phương pháp nguy hiểm. Sự phối hợp giữa các bài tập sức mạnh, cardio và phục hồi sẽ giúp tối ưu hóa sự phát triển cơ bắp.
• Tâm lý vững vàng và sự kiên trì: một yếu tố quan trọng không thể thiếu là giữ vững tâm lý và kiên trì theo đuổi mục tiêu. Sự cám dỗ từ các kết quả nhanh chóng mà steroid đồng hóa mang lại có thể gây áp lực, tuy nhiên, việc đạt được hình thể đẹp một cách tự nhiên sẽ mang lại sức khỏe lâu dài và bền vững.
• Sử dụng thiết bị hỗ trợ: ứng dụng công nghệ như HIFEM kích thích cơ bắp bằng sóng điện từ cường độ cao hoặc EMS sử dụng xung điện để kích hoạt các sợi cơ, giúp tăng cường cơ bắp và giảm mỡ hiệu quả.

Mặc dù steroid đồng hóa có thể mang lại lợi ích nhanh chóng trong việc tăng cơ bắp, việc sử dụng không được khuyến nghị vì đây là cách sử dụng không đúng mục đích và tiềm ẩn nhiều rủi ro đến sức khỏe. Thay vì dựa vào các biện pháp nguy hiểm này, tập luyện kỷ luật kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý vẫn là lựa chọn tốt nhất để phát triển cơ bắp một cách tự nhiên và bền vững. Việc tuân thủ các phương pháp an toàn và có căn cứ khoa học không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn đảm bảo kết quả lâu dài và ổn định.

Tại Phòng khám MedFit, chúng tôi mang đến các công nghệ tăng cơ giảm mỡ tiên tiến và an toàn, giúp bạn xây dựng vóc dáng khỏe mạnh một cách bền vững và đảm bảo sức khỏe lâu dài.

Tài liệu tham khảo

1. Kanayama G, Pope HG Jr. “History and epidemiology of anabolic androgens in athletes and non-athletes“. Mol Cell Endocrinol. 2018;464:4-13. doi:10.1016/j.mce.2017.02.039
2. Ganesan K, Rahman S, Zito PM. “Anabolic Steroids“. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-
3. van Amsterdam J, Opperhuizen A, Hartgens F. “Adverse health effects of anabolic-androgenic steroids“. Regul Toxicol Pharmacol. 2010;57(1):117-123. doi:10.1016/j.yrtph.2010.02.001
4. Sepehri G, Mousavi Fard M, Sepehri E. “Frequency of Anabolic Steroids Abuse in Bodybuilder Athletes in Kerman City†This article has been published in the Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences in Persian language“. Addict Health. 2009;1(1):25-29
5. Hartgens F, Kuipers H. “Effects of androgenic-anabolic steroids in athletes“. Sports Med. 2004;34(8):513-554. doi:10.2165/00007256-200434080-00003
6. Albano GD, Amico F, et al. “Adverse Effects of Anabolic-Androgenic Steroids: A Literature Review“. Healthcare (Basel). 2021;9(1):97. Published 2021 Jan 19. doi:10.3390/healthcare9010097