Mối liên quan giữa bệnh gout và béo phì

Gout là một dạng viêm khớp ngày càng phổ biến, đặc biệt ở những người thừa cân hoặc béo phì. Không chỉ gia tăng nguy cơ mắc bệnh gout, béo phì còn làm việc kiểm soát bệnh lý này trở nên phức tạp hơn. Hiểu rõ mối liên hệ giữa bệnh gout và béo phì là điều thiết yếu để phát triển các chiến lược điều trị và phòng ngừa hiệu quả, từ đó nâng cao sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tổng quan về bệnh gout và béo phì

Béo phì là gì?

Béo phì là tình trạng tích tụ mỡ quá mức trong cơ thể, thường được đánh giá thông qua chỉ số BMI, được tính bằng tỷ lệ giữa cân nặng và bình phương chiều cao. Đối với người châu Á, BMI từ 25 trở lên được coi là béo phì. Béo phì không chỉ là một vấn đề thẩm mỹ mà còn là yếu tố nguy cơ cho nhiều bệnh lý khác, bao gồm bệnh tim mạch, đái tháo đường và các vấn đề về xương khớp như gout. Thang phân loại BMI dành cho người châu Á được trình bày trong bảng dưới đây:

Chỉ số BMI	Tình trạng
< 18,5	Thiếu cân
18,5-22,9	Bình thường
23-24,9	Thừa cân
25-29,9	Béo phì độ I
30-34,9	Béo phì độ II
≥ 35	Béo phì độ III

Bệnh gout là gì?

Gout là một loại viêm khớp, hình thành bởi sự tích tụ các tinh thể urate trong khớp, dẫn đến các cơn đau khớp đột ngột, sưng tấy, đỏ và nóng tại vùng bị ảnh hưởng. Tình trạng này thường xảy ra khi có nồng độ acid uric trong máu cao, dẫn đến hình thành tinh thể urate trong các khớp. Gout thường ảnh hưởng đến ngón chân cái nhưng cũng có thể tác động đến các khớp khác như mắt cá chân, đầu gối, bàn tay và cổ tay.

Gout có thể xuất hiện dưới dạng cấp tính với các cơn đau ngắn hạn hoặc tiến triển thành mạn tính, gây tổn thương lâu dài cho khớp và các mô xung quanh nếu không được điều trị kịp thời.

Mối liên hệ giữa bệnh gout và béo phì

Tình trạng mỡ dư thừa trong cơ thể có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa, làm tăng sản xuất acid uric tại gan và giảm khả năng bài tiết acid uric qua thận. Khi nồng độ acid uric trong máu tăng cao, nguy cơ hình thành các tinh thể urate trong khớp cũng gia tăng, dẫn đến sự phát triển của gout. Do đó, việc giảm cân và duy trì một lối sống lành mạnh không chỉ giúp kiểm soát béo phì mà còn có thể làm giảm nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của gout.

Mối liên quan mật thiết giữa bệnh gout và béo phì đã được xác định qua một số nghiên cứu:

• Nghiên cứu của Nguyễn Thị Ái Thủy và Đinh Thị Thu Hiền tại các bệnh viện ở Việt Nam đã báo cáo tỷ lệ bệnh nhân gout có thừa cân và béo phì lần lượt là 30% và 21,12%.
• Các nghiên cứu cho thấy nguy cơ mắc bệnh gout tăng cao đáng kể ở bệnh nhân béo phì so với người có trọng lượng bình thường. Một nghiên cứu được đăng trên tạp chí The Journal of Rheumatology vào năm 2018 cho biết người béo phì có nguy cơ mắc gout cao hơn 1,3-1,5 lần so với người có cân nặng bình thường. Ngoài ra, các nghiên cứu khác cho thấy nguy cơ mắc gout ở người béo phì cao gấp khoảng 1,65-2,4 lần so với người không béo phì, nhấn mạnh rằng người béo phì dễ mắc gout hơn nhiều.

Yếu tố nguy cơ gây nên bệnh gout

Bệnh gout thường phát triển do sự kết hợp của nhiều yếu tố nguy cơ, bao gồm chế độ ăn uống, lối sống và tình trạng sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số yếu tố chính góp phần vào nguy cơ mắc bệnh:

• Chế độ ăn giàu purin: purin là hợp chất có trong nhiều loại thực phẩm, đặc biệt là các loại thịt đỏ, hải sản và các sản phẩm nội tạng như gan. Purin được chuyển hóa trong cơ thể tạo thành acid uric. Ăn nhiều thực phẩm giàu purin có thể làm gia tăng nồng độ acid uric trong máu và dẫn đến nguy cơ mắc bệnh gout.

• Tiêu thụ nhiều rượu và bia: cơ thể chuyển hóa rượu thành acetaldehyde và sau đó thành acid acetic, quá trình này làm tăng sản xuất acid uric. Hơn nữa, rượu làm giảm khả năng bài tiết acid uric qua thận, dẫn đến sự tích tụ của acid uric trong máu. Ngoài ra, bia chứa nhiều purin, bị phân hủy tạo ra acid uric làm tăng nồng độ acid uric trong máu, kích thích các đợt tấn công của bệnh gout và làm tình trạng bệnh trầm trọng hơn.

• Đồ uống có đường chứa fructose: fructose là một loại đường có trong nhiều đồ uống ngọt và thực phẩm chế biến sẵn, có thể kích thích sản xuất acid uric trong gan. Khi tiêu thụ nhiều fructose, cơ thể sản xuất nhiều acid uric hơn làm tăng nồng độ acid uric trong máu. Fructose cũng có thể làm giảm khả năng bài tiết acid uric qua thận, tương tự như ảnh hưởng của rượu.

• Béo phì: béo phì không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout mà còn làm nặng thêm tình trạng của bệnh. Béo phì có thể gây ra sự đề kháng insulin, làm giảm khả năng đào thải acid uric của thận, từ đó dẫn đến nồng độ acid uric trong máu tăng cao. Ngoài ra, người béo phì thường có lối sống và chế độ ăn uống không lành mạnh, càng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh gout.

Tác động của béo phì lên cơ chế bệnh sinh của gout

Béo phì đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh gout vì tình trạng thừa cân làm gia tăng mức acid uric và làm giảm khả năng bài tiết. Điều này dẫn đến sự tích tụ acid uric và hình thành các cơn gout. Béo phì tác động tiêu cực lên tình trạng bệnh gout qua những cơ chế như sau:

• Tăng sản xuất acid uric: những người béo phì thường có chế độ ăn giàu calo và thực phẩm chứa nhiều purin như thịt đỏ và hải sản, điều này có thể làm gia tăng sự tổng hợp purin trong cơ thể và dẫn đến sản xuất acid uric cao hơn. Purin phân hủy tạo ra acid uric, dẫn đến sự gia tăng nồng độ acid uric trong máu. Quan trọng hơn nữa, khi cơ thể tích tụ mỡ thừa, quá trình phân hủy mỡ có thể ảnh hưởng đến mức độ của một số chất hóa học trong cơ thể, bao gồm các enzyme liên quan đến chuyển hóa acid uric. Mỡ thừa có thể kích thích enzyme xanthine oxidase, một enzyme quan trọng trong việc sản xuất acid uric, dẫn đến việc cơ thể sản xuất nhiều acid uric hơn, làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout.

• Giảm khả năng bài tiết acid uric: ở người béo phì, mỡ bụng dư thừa có thể làm giảm lưu lượng máu qua thận, do đó ảnh hưởng đến chức năng thận và giảm khả năng bài tiết acid uric ra ngoài cơ thể, làm tích tụ acid uric trong máu. Béo phì cũng có thể gây ra tình trạng viêm thận mạn tính, làm giảm hiệu quả bài tiết acid uric và góp phần vào sự gia tăng nồng độ acid uric trong máu.

• Viêm mạn tính: béo phì thường đi kèm với tình trạng viêm mạn tính. Mô mỡ thừa, đặc biệt là mô mỡ bụng, tiết ra các cytokine tiền viêm như TNF-α và IL-6. Các cytokine này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm tại các khớp và thúc đẩy sự hình thành tinh thể urate. Tình trạng viêm mạn tính có thể làm gia tăng nguy cơ bùng phát gout và làm cho triệu chứng của bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

• Tình trạng kháng insulin: béo phì thường liên quan đến tình trạng kháng insulin, một yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh đái tháo đường típ 2. Kháng insulin có thể làm giảm khả năng chuyển hóa glucose và tăng nồng độ acid uric trong máu. Insulin cũng có tác dụng làm giảm nồng độ acid uric bằng cách tăng thải trừ qua thận. Khi cơ thể kháng insulin, khả năng thải trừ acid uric bị giảm, dẫn đến gia tăng nguy cơ mắc gout.

Tác động của béo phì đến điều trị gout

Béo phì không chỉ làm gia tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn gout mà còn gây khó khăn trong việc điều trị và làm giảm chất lượng cuộc sống:

• Làm tăng tần suất và mức độ nặng của cơn gout: béo phì liên quan đến các yếu tố viêm và rối loạn chuyển hóa, tạo điều kiện cho các cơn gout xảy ra thường xuyên hơn. Mỡ thừa gây ra tình trạng viêm mạn tính, làm tăng phản ứng viêm tại các khớp. Khi các cơn gout xảy ra, tình trạng viêm mạn tính có thể làm tăng mức độ đau đớn, sưng tấy và thời gian kéo dài của cơn gout. Những người béo phì thường có tình trạng thoái hóa khớp, làm bệnh gout trở nên nghiêm trọng hơn.
• Khó khăn trong việc điều trị: các bệnh nhân béo phì thường có khả năng bài tiết acid uric kém hơn và có xu hướng cần liều thuốc điều trị cao hơn hoặc nhiều loại thuốc để kiểm soát nồng độ acid uric hiệu quả. Béo phì cũng làm giảm hiệu quả của các thuốc hạ nồng độ acid uric, làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn.
• Giảm chất lượng cuộc sống: các cơn gout đau đớn làm hạn chế khả năng vận động của khớp bị ảnh hưởng, trong khi béo phì làm tăng gánh nặng lên các khớp và cơ, làm giảm khả năng di chuyển và hoạt động. Cả đau đớn và hạn chế vận động có thể khiến bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi và giảm khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Phương pháp điều trị và quản lý gout ở bệnh nhân béo phì

Việc điều trị gout ở bệnh nhân béo phì đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa thay đổi lối sống, quản lý cân nặng và sử dụng thuốc theo hướng dẫn của Bác sĩ để kiểm soát bệnh hiệu quả nhất.

Điều trị gout không chỉ đơn thuần là sử dụng thuốc mà còn đòi hỏi sự kết hợp giữa việc quản lý cân nặng và thay đổi lối sống. Đối với điều trị trong cơn gout cấp tính, các loại thuốc giảm đau và chống viêm như NSAID hoặc colchicine thường được sử dụng để giảm đau và viêm. Trong một số trường hợp, colchicine có thể được sử dụng kéo dài 3-6 tháng để giảm thiểu nguy cơ tái phát. Tuy nhiên, điều trị bằng thuốc cần phải được kết hợp với các biện pháp thay đổi lối sống để đạt hiệu quả tối ưu.

Việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng là chìa khóa trong việc kiểm soát cân nặng và cải thiện tình trạng gout. Bệnh nhân nên thực hiện chế độ ăn giảm calo, ít purin, tiêu thụ nhiều rau củ quả chọn lọc, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm ít purin như thịt gia cầm, cá và các sản phẩm từ sữa ít béo. Hạn chế thực phẩm giàu purin như thịt đỏ và hải sản, cũng như tránh rượu, bia, đồ uống có đường và các loại nước ngọt chứa fructose là điều cần thiết để giảm nguy cơ bùng phát cơn gout.

Tăng cường hoạt động thể chất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cân nặng và cải thiện sức khỏe tổng thể. Các bài tập như đi bộ, bơi lội và yoga không chỉ giúp giảm cân mà còn hỗ trợ cải thiện chức năng khớp và ổn định nồng độ acid uric trong cơ thể. Tuy nhiên, cần chú ý rằng việc tập thể dục nên được thực hiện ở mức độ vừa phải để tránh tăng đột biến nồng độ acid uric.

Trong những trường hợp nỗ lực giảm cân thông qua chế độ ăn uống và tập luyện không đạt hiệu quả, can thiệp y tế như sử dụng thuốc giảm cân hoặc thậm chí phẫu thuật giảm cân có thể được xem xét. Các biện pháp này không chỉ giúp đạt được mục tiêu giảm cân mà còn giảm nguy cơ biến chứng do béo phì và gout.

Gout là một dạng viêm khớp ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, đặc biệt là ở những người thừa cân béo phì. Béo phì không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout mà còn làm cho việc điều trị và kiểm soát bệnh trở nên phức tạp hơn. Hiểu rõ mối liên hệ giữa béo phì và gout là chìa khóa để phát triển các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả, góp phần nâng cao sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.

MedFit cung cấp dịch vụ tư vấn dinh dưỡng và hỗ trợ điều trị chuyên nghiệp, giúp xây dựng chế độ ăn uống và lối sống phù hợp để kiểm soát gout và giảm cân một cách hiệu quả. MedFit sẽ luôn đồng hành cùng bạn trên con đường cải thiện vóc dáng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tài liệu tham khảo

1. Mao T, He Q, et al. “Relationship between gout, hyperuricemia, and obesity-does central obesity play a significant role?-a study based on the NHANES database“. Diabetol Metab Syndr. 2024;16(1):24. Published 2024 Jan 22. doi:10.1186/s13098-024-01268-1
2. Lee J, Lee JY, et al. “Visceral fat obesity is highly associated with primary gout in a metabolically obese but normal weighted population: a case control study“. Arthritis Res Ther. 2015;17(1):79. Published 2015 Mar 24. doi:10.1186/s13075-015-0593-6
3. Juraschek SP, Miller ER 3rd, Gelber AC. “Body mass index, obesity, and prevalent gout in the United States in 1988-1994 and 2007-2010“. Arthritis Care Res (Hoboken). 2013;65(1):127-132. doi:10.1002/acr.21791
4. Sanaie S, Mohammadinasab R (2020). “Relationship between obesity and gout: An ancient Persian case report“. Obesity Medicine. doi:10.1016/j.obmed.2020.100310
5. Mao T, He Q, et al. “Relationship between gout, hyperuricemia, and obesity—does central obesity play a significant role?—a study based on the NHANES database“. Diabetol Metab Syndr 16, 24 (2024). doi:10.1186/s13098-024-01268-1