Tiêm chất làm đầy (filler) là phương pháp thẩm mỹ xâm lấn tối thiểu đang được ứng dụng rộng rãi để làm đầy rãnh nhăn, tái tạo đường nét khuôn mặt hoặc phục hồi thể tích mô bị mất do lão hóa. Tuy nhiên, cùng với sự phổ biến của filler là sự gia tăng các biến chứng liên quan, trong đó over filler là một vấn đề đang rất nổi bật. Vấn đề này không chỉ gây mất thẩm mỹ với khuôn mặt phồng giả, kém tự nhiên mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng muộn khó hồi phục nếu không xử lý kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp các nguyên nhân, cơ chế hình thành, biến chứng và phương pháp xử trí over filler dựa trên những bằng chứng khoa học từ các nghiên cứu y văn quốc tế.
Over filler là gì?
Over filler, hay chính xác hơn là overfilling hoặc FOS (facial overfilled syndrome), là tình trạng khuôn mặt bị tích tụ quá nhiều chất làm đầy, dẫn đến mất cân đối và thiếu tự nhiên.
Khác với các biến chứng cấp tính như tắc mạch hay nhiễm trùng, over filler thường hình thành từ từ, chủ yếu do tiêm filler quá liều, sai kỹ thuật, tiêm lặp lại nhiều lần khi filler cũ chưa tan, sử dụng sản phẩm kém chất lượng hoặc không đánh giá đúng tình trạng mô. Ngoài vấn đề thẩm mỹ, FOS có thể gây viêm mạn tính hoặc xơ hóa mô, đặc biệt với filler vĩnh viễn.
FOS có thể gặp ở cả nam và nữ nhưng phổ biến hơn ở người gốc Đông Á. Điều này liên quan đến các đặc điểm giải phẫu khuôn mặt đặc trưng như cấu trúc xương mặt giữa phẳng và rộng, lớp mỡ dưới da dày, độ đàn hồi da thấp và xu hướng ưa chuộng tiêm làm đầy vùng giữa mặt. Sự kết hợp của những yếu tố này khiến filler dễ tích tụ, khó phân bố tự nhiên và làm tăng nguy cơ xuất hiện hiệu ứng phồng giả.
Cơ chế và nguyên nhân hình thành FOS
Hội chứng khuôn mặt quá tải filler (FOS) hình thành chủ yếu do sự mất cân bằng giữa kỹ thuật tiêm và đặc điểm giải phẫu tự nhiên của khuôn mặt. Cotofana và cộng sự (2020, Dermatologic Surgery) đã mô tả cấu trúc transverse facial septum, tức vách ngăn ngang mặt phân tách khoang mỡ nông và sâu ở vùng má.
Khi filler được tiêm sai lớp hoặc với liều quá lớn, sản phẩm có thể bị “kẹt” dưới vách này, phân bố không đều và tạo hiện tượng má phồng giả, đặc biệt rõ hơn khi cười hoặc vận động cơ mặt.
FOS còn liên quan đến việc tiêm quá nhiều trong một lần hoặc tiêm dặm khi filler cũ chưa tan hết. Filler chứa hyaluronic acid (HA) tồn tại trung bình 6-24 tháng, nếu tiêm bổ sung quá sớm sẽ gây tích lũy, làm biến dạng mô và gây tăng áp lực lên các khối cơ mặt.
Kỹ thuật tiêm sai lớp (quá nông hoặc quá sâu) cũng làm filler lộ dưới da hoặc tụ cục, thậm chí gây tắc mạch nguy hiểm. Hơn nữa, các loại filler kém chất lượng hoặc vĩnh viễn như PMMA hay silicone lỏng có thể gây biến chứng kéo dài và khó xử trí. Ngoài ra, quá trình lão hóa tự nhiên khiến da chảy xệ, mô mỡ teo và dây chằng yếu, làm filler cũ bị dịch chuyển hoặc lộ rõ, tạo cảm giác mặt mất cân đối.
Sự kết hợp của các yếu tố này, đặc biệt khi tiêm filler lâu dài mà không được đánh giá định kỳ, chính là cơ chế hình thành FOS. Đáng lưu ý, phần lớn nguyên nhân trên bắt nguồn từ việc tiêm filler bởi người thiếu chuyên môn, chưa qua đào tạo y khoa chính quy hoặc chưa được cấp chứng chỉ hành nghề phù hợp.
Điều này không chỉ làm gia tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng mà còn dẫn đến kết quả thẩm mỹ kém hài hòa, khuôn mặt mất tự nhiên và khó phục hồi về hình dạng ban đầu.
Biểu hiện lâm sàng của FOS
Biểu hiện đặc trưng của FOS gồm gương mặt căng bóng, phồng giả, má hoặc gò má cao bất thường khi nghỉ, môi dày không cân đối, nụ cười không tự nhiên và cằm nhô giả tạo. Khi ánh sáng chiếu vào, vùng tiêm có thể xuất hiện bóng sáng không tự nhiên, hiện tượng này thường được gọi là pillow face. Một số bệnh nhân còn cảm thấy nặng mặt, giảm biểu cảm hoặc xuất hiện cục cứng do filler tích tụ.
Nhiều nghiên cứu cho thấy có hiện tượng “thích nghi thị giác”, khi bệnh nhân quen với khuôn mặt đầy đặn do filler và coi đó là bình thường, dẫn đến việc không nhận ra tình trạng over filler cho đến khi biến dạng rõ rệt.
Rzany và DeLorenzi (2019, Journal of Cosmetic Dermatology) cảnh báo rằng, các loại filler tồn lưu lâu trong mô, đặc biệt là filler vĩnh viễn, có thể gây viêm mạn tính, xơ hóa hoặc hình thành u hạt. Một số trường hợp còn xuất hiện phản ứng miễn dịch muộn, với tình trạng sưng đỏ kéo dài nhiều tháng.
Phương pháp xử trí FOS
Việc xử trí FOS phụ thuộc vào loại filler, mức độ tích tụ và tình trạng mô xung quanh vùng tiêm. Đối với filler gốc HA, tiêm hyaluronidase là phương pháp điều trị tối ưu. Enzyme này phân cắt liên kết glycosidic của HA, giúp sản phẩm tan nhanh chỉ sau vài giờ đến vài ngày.
Ferreira và cộng sự (2020, Aesthetic Surgery Journal) khuyến nghị sử dụng hyaluronidase dưới hướng dẫn siêu âm để định vị chính xác vị trí filler, từ đó nâng cao hiệu quả và giảm biến chứng.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cũng gợi ý kết hợp hyaluronidase với corticosteroid hoặc 5-fluorouracil trong các trường hợp u hạt hoặc viêm muộn để tăng hiệu quả xử trí. Tuy nhiên, việc sử dụng hyaluronidase có thể kém hiệu quả hơn nếu chất làm đầy đã tồn tại trong một thời gian dài.
Đối với filler vĩnh viễn như PMMA hoặc silicone lỏng, hyaluronidase không có tác dụng. Phẫu thuật lấy bỏ hoặc hút filler dưới hỗ trợ hình ảnh siêu âm hay MRI là lựa chọn duy nhất. Đây là thủ thuật phức tạp, đòi hỏi Bác sĩ Phẫu thuật có kinh nghiệm để loại bỏ chất làm đầy mà không gây biến dạng mô. Nhiều trường hợp cần kết hợp các kỹ thuật tái tạo như ghép mỡ tự thân hoặc laser tái cấu trúc để phục hồi bề mặt da.
Một số biện pháp hỗ trợ như massage, sóng vô tuyến RF hoặc tiêm corticosteroid liều thấp có thể giúp giảm xơ hóa hoặc viêm nhẹ, tuy nhiên hiệu quả thường giới hạn và chỉ nên thực hiện khi có chỉ định từ Bác sĩ.
Phòng ngừa FOS
Phòng ngừa FOS dựa trên nguyên tắc “ít nhưng tinh tế”, nghĩa là tiêm từng liều nhỏ, đánh giá kết quả sau 2-4 tuần trước khi tiêm bổ sung. Sản phẩm filler phải đạt chứng nhận FDA Hoa Kỳ hoặc CE châu Âu để giảm rủi ro biến chứng. Bác sĩ thực hiện cần có kiến thức sâu về giải phẫu và kỹ thuật tiêm, đồng thời tư vấn rõ để khách hàng hiểu rằng vẻ đẹp tự nhiên và hài hòa mới là tiêu chuẩn chính.
Các nghiên cứu hình ảnh học bằng MRI và siêu âm gần đây cho thấy, filler có thể tồn tại lâu hơn so với thời gian dự đoán, thậm chí không tan hoàn toàn. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn loại filler, phác đồ tiêm cá nhân hóa và hạn chế lạm dụng chất làm đầy. Giáo dục khách hàng, thăm khám định kỳ và điều chỉnh kỹ thuật là chìa khóa để ngăn ngừa FOS và duy trì nét tự nhiên cho khuôn mặt.
Nhận biết sớm các dấu hiệu FOS cũng rất quan trọng để xử lý kịp thời. Những biểu hiện cảnh báo bao gồm gương mặt kém tự nhiên, cảm giác căng nặng hoặc sưng kéo dài hơn 1-2 tuần, độ bóng sáng bất thường (pillow face), khuôn mặt mất cân đối hoặc nổi cục nhỏ dưới da.
Schelke và cộng sự (2023, Journal of Cosmetic Dermatology) khuyến nghị sử dụng siêu âm để phát hiện filler dư thừa hoặc sai vị trí ở giai đoạn sớm. Khi phát hiện sớm, tiêm hyaluronidase liều nhỏ có thể giúp khôi phục diện mạo tự nhiên mà không cần can thiệp phức tạp.
Over filler, hay facial overfilled syndrome (FOS) là biến chứng có thể phòng ngừa nếu tuân thủ đúng các nguyên tắc an toàn, sử dụng sản phẩm đạt chuẩn và được thực hiện bởi Bác sĩ chuyên môn cao.
Khi đã xảy ra biến chứng, hyaluronidase là giải pháp hiệu quả cho filler HA, trong khi filler vĩnh viễn như PMMA hoặc silicone thường phải phẫu thuật loại bỏ, tiềm ẩn nguy hiểm và tiên lượng khó hồi phục.
Tại RejuvLab, các quy trình tiêm filler đều được cá nhân hóa, ưu tiên sự tự nhiên và hài hòa, đồng thời theo dõi định kỳ để phòng ngừa tình trạng FOS, đảm bảo kết quả thẩm mỹ an toàn và bền vững. 
Tài liệu tham khảo
- Lim T. Facial Overfilled Syndrome. Dermatol Clin. 2024;42(1):121-128. doi:10.1016/j.det.2023.06.007
- Cotofana S, Gotkin RH, Frank K, Lachman N, Schenck TL. Anatomy Behind the Facial Overfilled Syndrome: The Transverse Facial Septum. Dermatol Surg. 2020;46(8):e16-e22. doi:10.1097/DSS.0000000000002236
- Alijotas-Reig J, Fernández-Figueras MT, Puig L. Late-onset inflammatory adverse reactions related to soft tissue filler injections. Clin Rev Allergy Immunol. 2013;45(1):97-108. doi:10.1007/s12016-012-8348-5
- Olaiya OR, Forbes D, Humphrey S, Beleznay K, Mosher M, Carruthers J. Hyaluronidase for Treating Complications Related to HA Fillers: A National Plastic Surgeon Survey. Plast Surg (Oakv). 2022;30(3):233-237. doi:10.1177/22925503211019618
- Lemperle G, Gauthier-Hazan N, Wolters M, Eisemann-Klein M, Zimmermann U, Duffy DM. Foreign body granulomas after all injectable dermal fillers: part 1. Possible causes. Plast Reconstr Surg. 2009;123(6):1842-1863. doi:10.1097/PRS.0b013e31818236d7
Nếu bạn đang muốn trẻ hóa da, hãy để lại thông tin để được thăm khám hoàn toàn miễn phí cùng đội ngũ Bác sĩ Da liễu tại Phòng khám RejuvLab.
