Sự gia tăng nhanh chóng của tình trạng vô sinh và béo phì hiện đang là gánh nặng và đặt ra thách thức lớn đối với hệ thống y tế và sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy béo phì và vô sinh có mối liên hệ với nhau về nhiều cơ chế và béo phì cũng tác động đến kết quả điều trị vô sinh. Bài viết dưới đây sẽ làm sáng tỏ mối liên hệ giữa béo phì và vô sinh, đồng thời phân tích các cơ chế mà béo phì gây ảnh hưởng đến quá trình sinh sản của con người.

MỤC LỤC NỘI DUNG
		
		Add a header to begin generating the table of contents

Định nghĩa

Vô sinh là gì?

Vô sinh là bệnh lý ở hệ sinh sản của nam hoặc nữ, được xác định bằng việc không có thai từ 12 tháng trở lên khi có quan hệ tình dục thường xuyên và không dùng phương pháp tránh thai. Vô sinh có thể từ nam hoặc nữ, hoặc từ cả hai. Có nhiều nguyên nhân gây vô sinh, đồng thời cũng có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến vô sinh.

Tiêu chuẩn xác định béo phì

Chỉ số BMI thường được dùng để đánh giá mức độ thừa cân và béo phì. Chỉ số BMI phản ánh cân nặng của một người theo chiều cao, được tính bằng cách lấy cân nặng (kg) chia cho bình phương chiều cao (m²). Ở người trưởng thành (từ 20 tuổi trở lên) có hai thang phân loại để xác định tình trạng béo phì dựa theo BMI là:

Thang phân loại theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dành cho người châu Âu và châu Mỹ.
Thang phân loại theo Hiệp hội đái tháo đường châu Á (IDI & WPRO 2000) dành cho người châu Á.

Chỉ số BMI	Thang phân loại theo WHO	Thang phân loại IDI & WPRO 2000
Bình thường	18,5-24,9	18,5-22,9
Thừa cân	25-29,9	23-24,9
Béo phì độ I	30-34,9	25-29,9
Béo phì độ II	35-39,9	30-34,9
Béo phì độ III	≥ 40	≥ 35

Sự khác biệt giữa hai nhóm dân số là vì khi so sánh cùng tỷ lệ phần trăm mỡ cơ thể, người châu Á thường có chỉ số BMI thấp hơn từ 2-3 kg/m² so với người châu Âu hoặc châu Mỹ, đồng thời người châu Á có nguy cơ cao mắc các bệnh như đái tháo đường và tăng huyết áp ở mức BMI thấp hơn so với nhóm không phải châu Á. Do đó, để đánh giá chính xác tình trạng béo phì ở người Việt Nam, nên áp dụng các tiêu chuẩn của IDI & WPRO.

Thực trạng vô sinh và béo phì hiện nay

Thực trạng vô sinh trên thế giới và Việt Nam

Theo WHO, vô sinh ảnh hưởng đến hàng triệu người, gây tác động đến gia đình và cộng đồng. Theo ước tính, mỗi 6 người trưởng thành trong độ tuổi sinh sản trên toàn thế giới thì có khoảng 1 người gặp phải tình trạng vô sinh.

Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng đối mặt với vấn đề vô sinh hoặc hiếm muộn, chiếm tỷ lệ khoảng 7,7%. Đặc biệt, tỷ lệ vô sinh ở các cặp vợ chồng dưới 30 tuổi là 50% và tỷ lệ vô sinh thứ phát (đã có ít nhất một lần mang thai) đang gia tăng từ 15-20% mỗi năm.

Điều trị vô sinh cho các cặp vợ chồng phải mất nhiều năm, tiêu hao một lượng lớn chi phí nhưng kết quả có khi là không thể điều trị được. Đồng thời, vô sinh còn tác động nhiều đến tâm lý (như trầm cảm) cho các cặp vợ chồng.

vô sinh gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý — Vô sinh gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý

Thực trạng béo phì trên thế giới và Việt Nam

Theo thống kê của WHO, trong năm 2022, trên thế giới cứ 8 người sẽ có 1 người bị béo phì, tỷ lệ người trưởng thành bị béo phì là 16%. Tính từ năm 1990 đến nay, số người trưởng thành béo phì đã tăng hơn gấp đôi và trẻ vị thành niên béo phì đã tăng gấp bốn lần trên toàn thế giới.

Ở Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành bị thừa cân và béo phì chiếm khoảng 25% dân số.

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

Voucher miễn phí module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Mối liên quan giữa vô sinh và béo phì

Vô sinh là bệnh do nhiều yếu tố. Tình trạng vô sinh ở nam và nữ đã được nghiên cứu rộng rãi để tìm ra nguyên nhân và giải pháp cho các cặp vợ chồng.

Nguyên nhân vô sinh ở nam giới chủ yếu do rối loạn chức năng phóng tinh, giảm hoặc không có tinh trùng, tinh trùng bất thường về hình dạng hoặc di chuyển.

sự bất thường về tinh trùng (hình minh họa) — Sự bất thường về tinh trùng (hình minh họa)

Đối với nữ giới, vô sinh chủ yếu do bất thường buồng trứng (hội chứng buồng trứng đa nang, các rối loạn nang buồng trứng khác), tử cung (u xơ tử cung hoặc lạc nội mạc tử cung), tắc nghẽn ống dẫn trứng hoặc hệ nội tiết (ung thư tuyến yên hoặc suy tuyến yên).

bệnh lý u xơ tử cung (hình minh họa) — Bệnh lý u xơ tử cung (hình minh họa)

Ngoài ra, thói quen sống không lành mạnh như hút thuốc, uống rượu quá mức và béo phì cũng tác động đến vô sinh. Béo phì không chỉ đóng vai trò chính trong việc gây ra các rối loạn chuyển hóa và bệnh lý tim mạch mà còn góp phần làm tăng nguy cơ vô sinh và hiếm muộn ở cả nam và nữ.

béo phì làm tăng nguy cơ vô sinh và hiếm muộn ở cả nam và nữ — Béo phì làm tăng nguy cơ vô sinh và hiếm muộn ở cả nam và nữ

Tác động của béo phì lên khả năng sinh sản

béo phì có thể gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nữ giới — Béo phì có thể gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nữ giới

Béo phì ở phụ nữ đã được chứng minh là làm chậm thời gian thụ thai. Phụ nữ béo phì có nguy cơ vô sinh không rụng trứng cao gấp 2,7 lần so với những người không béo phì. Đối với phụ nữ có rụng trứng, khả năng thụ thai tự nhiên giảm khoảng 5% cho mỗi đơn vị BMI tăng thêm.

Béo phì tích trữ chất béo quá mức, gây rối loạn chức năng của các hormone sinh dục, dẫn đến rối loạn quá trình rụng trứng và giảm số lượng nang trứng. Chính vì vậy, phụ nữ béo phì sẽ gặp phải vấn đề như rối loạn kinh nguyệt, không rụng trứng và rối loạn chức năng tình dục, kéo dài thời gian thụ thai. Hơn nữa, béo phì cũng làm giảm chất lượng trứng, khi phôi thai được hình thành sẽ có chất lượng phôi kém, dễ dẫn đến nguy cơ sảy thai.

Ở nam giới cũng ghi nhận khả năng sinh sản bị suy giảm, tỷ lệ vô sinh ở nhóm béo phì tăng gấp 3 lần so với nhóm không béo phì. Tác động của béo phì lên khả năng sinh sản của nam giới chưa được đánh giá đầy đủ nhưng hiện đã có minh chứng cho việc béo phì, đái tháo đường và hội chứng chuyển hóa tác động xấu đến chất lượng tinh dịch và tinh trùng.

Ảnh hưởng tiêu cực của béo phì lên quá trình điều trị vô sinh

Hiện nay có ba phương pháp chính điều trị vô sinh bao gồm:

Thuốc: clomifene, tamoxifen, metformin…

các thuốc điều trị vô sinh — Các thuốc điều trị vô sinh

Phẫu thuật: phẫu thuật ống dẫn trứng, phẫu thuật nội soi để điều trị lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung, hội chứng buồng trứng đa nang…

phẫu thuật nội soi điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (hình minh họa) — Phẫu thuật nội soi điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (hình minh họa)

Hỗ trợ thụ thai: thụ tinh trong ống nghiệm, bơm tinh trùng vào buồng tử cung, kích thích rụng trứng, hiến trứng và tinh trùng…

Khi đánh giá tác động của béo phì lên quá trình điều trị vô sinh, cần đánh giá tác động của béo phì lên quá trình kích thích rụng trứng cho phụ nữ không rụng trứng. Kết quả cho thấy phụ nữ béo phì có xu hướng phản ứng kém với thuốc kích thích rụng trứng và tỷ lệ mang thai thấp hơn so với phụ nữ không béo phì. BMI càng cao thì càng cần liều thuốc kích thích rụng trứng cao hơn và thời gian rụng trứng cũng lâu hơn so với phụ nữ có BMI bình thường.

Nhận tinh trùng là phương pháp điều trị thích hợp cho các cặp vợ chồng vô sinh có nguyên nhân từ nam giới (không có tinh trùng). Trong trường hợp này, tỷ lệ mang thai giảm dần khi BMI tăng dần, cụ thể là tỷ lệ mang thai ở phụ nữ có BMI bình thường là 43%, phụ nữ thừa cân là 33%, phụ nữ béo phì là 21%. Khi dự đoán khả năng mang thai theo tỷ số eo – hông, mỗi lần tăng 0,1 đơn vị tỷ số eo – hông sẽ làm giảm 30% khả năng mang thai. Tỷ số eo – hông được tính bằng cách chia chu vi vòng eo cho chu vi vòng hông. Theo tiêu chuẩn của WHO, tỷ số eo – hông bình thường là dưới 0,9 đối với nam giới và dưới 0,85 đối với nữ giới.

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Giải pháp khắc phục béo phì và ngăn ngừa vô sinh

Với các ảnh hưởng tiêu cực của béo phì đối với sức khoẻ sinh sản, việc điều chỉnh chỉ số BMI về mức bình thường là một yếu tố giúp cải thiện và phòng ngừa vô sinh.

Lợi ích của giảm cân đối với khả năng sinh sản

Ở phụ nữ, giảm cân có thể cải thiện được kết quả mang thai. Cân nặng giảm từ 5-10% giúp cải thiện các rối loạn nội tiết tố, điều hòa nội tiết tố sinh dục dần trở lại mức bình thường, tăng chất lượng trứng và tăng tần suất rụng trứng.

Ở nam giới, các biện pháp can thiệp lối sống như tập thể dục có thể cải thiện khả năng sinh sản.

Có những phương pháp giảm cân phổ biến dễ áp dụng từ việc thay đổi lối sống như:

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: nên ưu tiên thực phẩm tươi sống, ăn nhiều rau củ và trái cây, đồng thời hạn chế thực phẩm chiên rán, thực phẩm nhiều muối, đường và chất béo có hại.
Tăng cường vận động: thực hiện ít nhất 30 phút tập thể dục mỗi ngày, từ 5 ngày trong tuần đối với người trưởng thành không mắc bệnh lý kèm theo.

xây dựng chế độ ăn lành mạnh và vận động là nền tảng của chiến lược giảm cân — Xây dựng chế độ ăn lành mạnh và vận động là nền tảng của chiến lược giảm cân

Nếu thay đổi lối sống không đạt hiệu quả mong muốn, cần gặp chuyên gia để cân nhắc các can thiệp y khoa như:

Tiết chế: chế độ ăn ít chất béo, chế độ ăn ít đường bột, chế độ ăn Địa Trung Hải…
Sử dụng thuốc hỗ trợ giảm cân: có bảy loại thuốc giảm cân được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Hoa Kỳ chấp thuận, bao gồm orlistat, phentermine-topiramate, naltrexone-bupropion, liraglutide, semaglutide, tirzepatide và setmelanotide. Mỗi loại thuốc có chỉ định, cách sử dụng và tác dụng phụ khác nhau, do đó cần được Bác sĩ kê đơn và hướng dẫn cụ thể.

bảy loại thuốc giảm cân đã được fda hoa kỳ chấp thuận — Bảy loại thuốc giảm cân đã được FDA Hoa Kỳ chấp thuận

Phẫu thuật giảm cân: các phương pháp như phẫu thuật cắt dạ dày hình ống, nối tắt dạ dày kiểu Roux-en-Y (RYGB)…

ca lâm sàng giảm cân bằng phương pháp đa mô thức tại medfit (ca nam) — Ca lâm sàng điều trị béo phì tại MedFit

Những điểm cần chú ý khi giảm cân đối với người thừa cân, béo phì bị vô sinh

Mặc dù giảm cân có thể cải thiện khả năng mang thai, việc ngừng chế độ giảm cân khi đã có thai rất dễ tăng cân khó kiểm soát, dẫn đến nhiều nguy cơ như đái tháo đường thai kỳ, thai nhi lớn hơn bình thường, khó sinh và thậm chí là thai lưu. Đồng thời, khi mong muốn có thai sớm thì việc giảm cân nhanh chóng bằng cách ăn kiêng khắc nghiệt hoặc tập thể dục quá mức sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của tế bào trứng và tỷ lệ thụ tinh bị suy giảm.

Ngoài ra, việc trì hoãn thời gian mang thai để giảm cân cần cân nhắc đến tuổi tác của người phụ nữ. Đối với những phụ nữ từ 36 tuổi trở lên mắc béo phì và vô sinh, khả năng thành công của các phương pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) bị ảnh hưởng bởi tuổi tác là chính. Trong trường hợp này, việc giảm cân không phải là ưu tiên hàng đầu như đối với những phụ nữ dưới 36 tuổi.

thăm khám với bs thục anh — Thăm khám Bác sĩ để được tư vấn và xây dựng phác đồ giảm cân phù hợp

Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe chung mà còn làm gia tăng nguy cơ vô sinh và giảm hiệu quả điều trị sinh sản. Việc kiểm soát cân nặng và duy trì lối sống lành mạnh không chỉ giúp cải thiện sức khỏe sinh sản mà còn góp phần tăng cường chất lượng cuộc sống.

Tại MedFit, chúng tôi cung cấp các giải pháp khoa học và cá nhân hóa, giúp bạn đạt được mục tiêu giảm cân an toàn và bền vững. Hãy đến MedFit để được tư vấn và bắt đầu hành trình chăm sóc sức khỏe toàn diện của bạn.