Có nên sử dụng thực phẩm chức năng để giảm cân?

Với tỷ lệ béo phì toàn cầu đang gia tăng, nhu cầu về các phương pháp giảm cân hiệu quả và an toàn đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Trong số các lựa chọn hiện có, thực phẩm chức năng giảm cân nổi bật như một xu hướng phổ biến do sự tiện lợi và đơn giản. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu những sản phẩm này có thực sự là giải pháp an toàn? Bài viết này sẽ khám phá những lợi ích và hạn chế của thực phẩm chức năng giảm cân, đồng thời cung cấp những lời khuyên để giúp bạn quyết định liệu có nên lựa chọn các sản phẩm này trong hành trình giảm cân của mình hay không.

Thực phẩm chức năng giảm cân là gì?

Thực phẩm chức năng giảm cân là các sản phẩm bổ sung được thiết kế để hỗ trợ quá trình giảm cân. Chúng thường chứa các thành phần có vai trò giảm cảm giác thèm ăn, tăng cường trao đổi chất, giảm hấp thu chất béo hoặc thúc đẩy quá trình đốt cháy chất béo. Ngoài ra, các sản phẩm này còn có thể bao gồm các enzyme và chất chống oxy hóa để cải thiện sức khỏe toàn diện trong quá trình giảm cân.

Cơ chế hoạt động của một số thực phẩm chức năng giảm cân

Thực phẩm chức năng giảm cân hoạt động thông qua nhiều cơ chế khác nhau nhằm hỗ trợ quá trình giảm cân. Dưới đây là các cơ chế hoạt động chính của các thực phẩm chức năng giảm cân phổ biến:

Thúc đẩy quá trình trao đổi chất

Một số thành phần trong thực phẩm chức năng giảm cân như chiết xuất trà xanh, caffeine và ephedra có khả năng thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giúp cơ thể đốt cháy nhiều calo hơn ngay cả khi nghỉ ngơi, góp phần hỗ trợ giảm cân. Nghiên cứu của Greenway và cộng sự vào năm 2012 cho thấy việc sử dụng caffeine và ephedra có thể tăng tỷ lệ trao đổi chất cao hơn khoảng 8% so với nhóm dùng giả dược.

Ức chế cảm giác thèm ăn

Các chất ức chế cảm giác thèm ăn hoạt động bằng cách tương tác với các chất dẫn truyền thần kinh và hormone trong não, giúp giảm cảm giác đói và giảm lượng thức ăn tiêu thụ. Garcinia cambogia được cho là làm tăng nồng độ serotonin, giúp tạo cảm giác no và giảm cảm giác thèm ăn.

Ức chế hấp thu chất béo

Chiết xuất từ Irvingia gabonensis đã được nghiên cứu rằng có thể giúp ngăn chặn enzyme lipase hoạt động trong dạ dày và ruột, dẫn đến ức chế hấp thu chất béo từ thực phẩm vào cơ thể. Nghiên cứu của Ngondi và cộng sự vào năm 2005 đã chỉ ra rằng sử dụng chiết xuất Irvingia gabonensis có thể giúp giảm cân trung bình khoảng 2,9kg so với giả dược sau 12 tuần sử dụng.

Chitosan (một polysaccharide được chiết xuất từ vỏ các loài giáp xác như tôm và cua) được cho là có khả năng liên kết với chất béo trong ruột, ngăn không cho chúng được hấp thụ vào cơ thể. Nghiên cứu của Mhurchu và cộng sự vào năm 2005 đã chỉ ra rằng chitosan có thể giúp giảm cân trung bình khoảng 1,7kg so với giả dược sau 4 tuần sử dụng.

Giảm chuyển hóa chất béo

Một số thực phẩm chức năng giảm cân hoạt động bằng cách ức chế các quá trình sinh học liên quan đến chuyển hóa chất béo, giảm khả năng tích trữ mỡ trong cơ thể. Acid hydroxycitric là một thành phần chính trong Garcinia cambogia, được cho là ức chế enzyme citrate lyase, enzyme chịu trách nhiệm chuyển hóa carbohydrate thành chất béo. Khi enzyme này bị ức chế, quá trình hình thành chất béo từ đường bị gián đoạn, giúp giảm tích trữ mỡ và hỗ trợ giảm cân.

Tạo cảm giác no lâu

Nhiều thực phẩm chức năng giảm cân chứa các thành phần có tác dụng tăng lượng chất xơ trong cơ thể, giúp kéo dài cảm giác no và giảm cảm giác thèm ăn. Glucomannan khi hấp thụ nước trong dạ dày sẽ nở ra và tạo thành một khối gel, làm chậm quá trình tiêu hóa. Điều này góp phần duy trì cảm giác no lâu, giúp kiểm soát lượng calo được nạp vào và hỗ trợ quá trình giảm cân.

Nhược điểm và rủi ro khi sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân

Tuy được nghiên cứu là có tác dụng hỗ trợ giảm cân thông qua nhiều cơ chế khác nhau, trà giảm cân vẫn có nhiều nhược điểm và rủi ro đáng lo ngại.

Nhược điểm của thực phẩm chức năng giảm cân

Thiếu bằng chứng khoa học

Một trong những nhược điểm lớn nhất của thực phẩm chức năng giảm cân là thiếu bằng chứng khoa học rõ ràng và đáng tin cậy. Mặc dù có nhiều sản phẩm được quảng cáo là hiệu quả, thực tế các kết quả nghiên cứu không hoàn toàn nhất quán với nhau.

Nghiên cứu của Hursel và cộng sự vào năm 2009 cho thấy rằng việc sử dụng chiết xuất trà xanh có thể giúp giảm cân đáng kể ở những người thừa cân và béo phì, nhưng nghiên cứu của Jurgens và cộng sự vào năm 2012 không tìm thấy sự khác biệt đáng kể về cân nặng giữa nhóm sử dụng chiết xuất trà xanh và nhóm giả dược.

Thiếu chặt chẽ trong kiểm định chất lượng

Quá trình thương mại hóa nhanh chóng của nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng giảm cân thường dẫn đến việc thiếu kiểm định chất lượng và tính an toàn. Nhiều sản phẩm không được kiểm định đầy đủ bởi các cơ quan y tế có thẩm quyền như Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Hoa Kỳ và Cục Quản lý Dược Việt Nam trước khi đưa ra thị trường. Điều này có thể gây ra nguy cơ cho sức khỏe người tiêu dùng.

Hiệu quả ngắn hạn

Thực phẩm chức năng giảm cân thường chỉ mang lại hiệu quả tạm thời và không giải quyết dứt điểm được tình trạng thừa cân béo phì.

Tốn kém

Chi phí cho thực phẩm chức năng giảm cân thường không nhỏ, việc duy trì sử dụng các sản phẩm này trong thời gian dài có thể gây ra gánh nặng về tài chính.

Rủi ro khi sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân

Sibutramine: một trong những rủi ro nghiêm trọng khi sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân là việc bị trà trộn sibutramine. Sibutramine, một chất từng được sử dụng làm thuốc giảm cân, đã bị cấm ở nhiều quốc gia vào năm 2010 do có liên quan đến các tác dụng phụ nguy hiểm như tăng huyết áp, nhịp tim nhanh và nguy cơ cao gây ra các vấn đề tim mạch nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số thực phẩm chức năng giảm cân vẫn trộn thêm sibutramine để tăng hiệu quả, điều này đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Tác dụng phụ tiềm ẩn: thực phẩm chức năng giảm cân có thể gây ra nhiều tác dụng phụ từ nhẹ đến nghiêm trọng tùy thuộc vào thành phần và liều lượng sử dụng. Một số thành phần như chất xơ hoặc chất ức chế hấp thu chất béo có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa như đầy hơi, tiêu chảy, táo bón hoặc đau bụng. Các thành phần kích thích như caffeine có thể dẫn đến lo lắng, mất ngủ, tăng nhịp tim và tăng huyết áp. Garcinia cambogia được cảnh báo về nguy cơ viêm gan cấp tính trên một số bệnh nhân. Chitosan có thể gây đầy hơi, khó tiêu và buồn nôn.

Tương tác thuốc: một vấn đề quan trọng khi sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân là khả năng tương tác với các loại thuốc khác. Caffeine có thể làm tăng tác dụng của thuốc kích thích thần kinh trung ương, dẫn đến tình trạng lo âu, mất ngủ và căng thẳng. Garcinia cambogia có thể làm tăng mức serotonin trong não, dẫn đến hội chứng serotonin khi kết hợp với các thuốc như thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin. Chitosan ảnh hưởng đến sự hấp thu của các vitamin tan trong dầu (vitamin A, E, D và K), dẫn đến làm tăng tác dụng chống đông máu của warfarin, gây nguy cơ chảy máu cho người sử dụng.

Có nên sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân không?

Quyết định sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân cần dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm tình trạng sức khỏe hiện tại, mục tiêu giảm cân và khả năng tài chính. Dưới đây là một số khuyến nghị để hỗ trợ việc đưa ra quyết định chính xác:

• Tham khảo ý kiến chuyên gia y tế: trước khi sử dụng bất kỳ loại thực phẩm chức năng giảm cân nào, hãy tham khảo ý kiến của Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo rằng sản phẩm phù hợp với tình trạng sức khỏe và không gây ra các tác dụng không mong muốn.
• Kiểm tra thành phần và nguồn gốc: chỉ lựa chọn các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và đã được kiểm định chất lượng, tránh các sản phẩm có chứa các thành phần không rõ nguồn gốc hoặc đã bị cấm sử dụng.
• Không phụ thuộc hoàn toàn: sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân chỉ nên là một phần hỗ trợ trong phương pháp giảm cân, không nên là biện pháp duy nhất. Kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thể dục đều đặn và thay đổi thói quen sinh hoạt để đạt được hiệu quả giảm cân bền vững.

Các phương pháp giảm cân khoa học

Để đạt được mục tiêu giảm cân một cách an toàn và bền vững, việc áp dụng các phương pháp giảm cân khoa học là điều cần thiết. Dưới đây là các phương pháp giảm cân an toàn và mang lại hiệu quả lâu dài:

• Chế độ ăn uống khoa học: một chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ, protein, vitamin và khoáng chất, hạn chế đường và chất béo bão hòa có thể giúp duy trì cân nặng lý tưởng mà không sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân. Chế độ ăn uống cân đối không chỉ giúp giảm cân mà còn cải thiện sức khỏe toàn diện, giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như tim mạch, đái tháo đường và ung thư.
• Tăng cường hoạt động thể chất: tập luyện thể dục đều đặn là một phần quan trọng của quá trình giảm cân và duy trì cân nặng. Các hoạt động như đi bộ, chạy bộ và bơi lội không chỉ giúp đốt cháy calo mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường cơ bắp và cải thiện sức khỏe tâm lý. Kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh với việc tập luyện thể dục đều đặn là phương pháp hiệu quả nhất để giảm cân bền vững.

• Thay đổi thói quen sinh hoạt: thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày cũng có thể giúp giảm cân hiệu quả. Việc ngủ đủ giấc, giảm stress và duy trì lối sống tích cực đều ảnh hưởng tích cực đến quá trình giảm cân. Ngủ đủ giấc giúp cơ thể hồi phục và duy trì năng lượng, giảm stress giúp hạn chế ăn uống không kiểm soát và lối sống tích cực giúp tăng cường động lực và ý chí trong việc giảm cân.

• Hỗ trợ từ chuyên gia: sự hỗ trợ và động viên từ Bác sĩ hoặc chuyên viên dinh dưỡng đóng một phần quan trọng trong hành trình giảm cân. Chuyên gia xây dựng các kế hoạch dinh dưỡng và tập luyện phù hợp, đồng thời theo dõi và điều chỉnh chiến lược giảm cân dựa trên tình trạng sức khỏe và mục tiêu cá nhân. Sự tư vấn của các chuyên gia giúp đảm bảo tính an toàn và hiệu quả trong quá trình giảm cân.

Thực phẩm chức năng giảm cân có thể mang lại những hỗ trợ nhất định trong hành trình kiểm soát cân nặng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và tác dụng phụ. Việc lựa chọn đúng sản phẩm, đồng thời kết hợp với chế độ ăn uống hợp lý và lối sống năng động là vô cùng quan trọng để đạt được hiệu quả giảm cân bền vững.

Nếu bạn đang tìm kiếm giải pháp giảm cân an toàn và hiệu quả, hãy để MedFit đồng hành cùng bạn. Chúng tôi cung cấp các chương trình giảm cân đa mô thức, kết hợp giữa chế độ dinh dưỡng cá nhân hóa và các bài tập thể dục phù hợp với từng cá thể. Hãy liên hệ với MedFit ngay hôm nay để bắt đầu hành trình cải thiện sức khỏe và vóc dáng của bạn.

Tài liệu tham khảo

1. Saper RB, Eisenberg DM, Phillips RS. “Common dietary supplements for weight loss“. Am Fam Physician. 2004 Nov 1;70(9):1731-8. PMID: 15554492
2. Dulloo AG, Seydoux J, et al. “Green tea and thermogenesis: interactions between catechin-polyphenols, caffeine and sympathetic activity“. Int J Obes Relat Metab Disord. 2000 Feb;24(2):252-8. doi: 10.1038/sj.ijo.0801101. PMID: 10702779
3. Raina R, Mondhe D, et al (2016). “Garcinia cambogia“. 10.1016/B978-0-12-802147-7.00048-6
4. Ngondi JL, Oben JE, Minka SR. “The effect of Irvingia gabonensis seeds on body weight and blood lipids of obese subjects in Cameroon“. Lipids Health Dis. 2005 May 25;4:12. doi: 10.1186/1476-511X-4-12. PMID: 15916709; PMCID: PMC1168905
5. Mhurchu CN, Dunshea-Mooij C, et al. “Effect of chitosan on weight loss in overweight and obese individuals: a systematic review of randomized controlled trials“. Obes Rev. 2005 Feb;6(1):35-42. doi: 10.1111/j.1467-789X.2005.00158.x. PMID: 15655037
6. Greenway FL, De Jonge L, et al. “Effect of a dietary herbal supplement containing caffeine and ephedra on weight, metabolic rate, and body composition“. Obes Res. 2004 Jul;12(7):1152-7. doi: 10.1038/oby.2004.144. PMID: 15292480
7. Hursel R, Viechtbauer W, Westerterp-Plantenga MS. “The effects of green tea on weight loss and weight maintenance: a meta-analysis“. Int J Obes (Lond). 2009 Sep;33(9):956-61. doi: 10.1038/ijo.2009.135. Epub 2009 Jul 14. PMID: 19597519
8. Tabrizi R, Saneei P, et al. “The effects of caffeine intake on weight loss: a systematic review and dos-response meta-analysis of randomized controlled trials“. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(16):2688-2696. doi: 10.1080/10408398.2018.1507996. Epub 2018 Oct 18. PMID: 30335479
9. Database of Abstracts of Reviews of Effects (DARE): Quality-assessed Reviews [Internet]. York (UK): Centre for Reviews and Dissemination (UK); 1995-. “Effect of glucomannan on plasma lipid and glucose concentrations, body weight, and blood pressure: systematic review and meta-analysis“. 2008
10. Smith A, Sutherland D, Christopher G. “Effects of repeated doses of caffeine on mood and performance of alert and fatigued volunteers“. Journal of Psychopharmacology. 2005;19(6):620-626. doi:10.1177/0269881105056534
11. Jurgens TM, Whelan AM, et al. “Green tea for weight loss and weight maintenance in overweight or obese adults“. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;12(12):CD008650. doi: 10.1002/14651858.CD008650.pub2. PMID: 23235664; PMCID: PMC8406948
12. Lunsford KE, Bodzin AS, et al. “Dangerous dietary supplements: Garcinia cambogia-associated hepatic failure requiring transplantation“. World J Gastroenterol. 2016 Dec 7;22(45):10071-10076. doi: 10.3748/wjg.v22.i45.10071. PMID: 28018115; PMCID: PMC5143754
13. Donovan JL, DeVane CL. “A primer on caffeine pharmacology and its drug interactions in clinical psychopharmacology“. Psychopharmacol Bull. 2001 Summer;35(3):30-48. PMID: 12397877
14. Lopez AM, Kornegay J, Hendrickson RG. “Serotonin toxicity associated with Garcinia cambogia over-the-counter supplement“. J Med Toxicol. 2014 Dec;10(4):399-401. doi: 10.1007/s13181-014-0390-7. PMID: 24699886; PMCID: PMC4252288
15. Huang SS, Sung SH, Chiang CE. “Chitosan potentiation of warfarin effect“. Ann Pharmacother. 2007 Nov;41(11):1912-4. doi: 10.1345/aph.1K173. Epub 2007 Oct 9. PMID: 17925502