Hiệu quả của châm cứu trong giảm cân

Châm cứu là một phương pháp y học cổ truyền với lịch sử hàng nghìn năm, đang ngày càng trở nên phổ biến trong việc hỗ trợ giảm cân. Các nghiên cứu đã cho thấy châm cứu có thể giúp điều chỉnh năng lượng cơ thể, cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm cảm giác thèm ăn, từ đó góp phần vào quá trình giảm cân. Mặc dù không phải là giải pháp đơn lẻ, châm cứu đóng vai trò quan trọng trong một kế hoạch giảm cân toàn diện. Hãy cùng MedFit khám phá chi tiết về hiệu quả của châm cứu trong giảm cân trong bài viết dưới đây nhé!

Tính cấp thiết của vấn đề giảm cân

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), béo phì là tình trạng nghiêm trọng liên quan đến sự tích tụ mỡ thừa trong cơ thể, dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau. Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn liên quan đến sự gia tăng tỷ lệ mắc các bệnh như bệnh tim mạch, đái tháo đường típ 2 và rối loạn lipid máu.

Tỷ lệ người béo phì đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu, việc giảm cân là cần thiết để phòng ngừa và điều trị các bệnh lý liên quan đến béo phì. Giảm cân có thể cải thiện sức khỏe tổng quát, tăng cường sức khỏe tinh thần, nâng cao chất lượng cuộc sống và mang lại lợi ích về mặt thẩm mỹ.

Hiện tại, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đã phê duyệt một số loại thuốc để điều trị béo phì, giúp người bệnh kiểm soát cân nặng hiệu quả hơn. Mặc dù các thuốc này có thể hỗ trợ trong việc giảm cân, nhiều người vẫn muốn tìm kiếm các phương pháp điều trị bổ sung để tăng cường hiệu quả giảm cân và tối ưu hóa sức khỏe toàn diện, trong đó có phương pháp châm cứu giảm cân.

Các phương pháp châm cứu giảm cân

Châm cứu, phương pháp điều trị không dùng thuốc đã được thực hành hơn 4000 năm, sử dụng kim siêu nhỏ để kích thích các huyệt trên cơ thể, điều hòa khí huyết và cân bằng âm dương. Phương pháp này ít tác dụng phụ, có chi phí thấp và tiện lợi, đã được chứng minh là có tác dụng hỗ trợ giảm cân và cải thiện sức khỏe.

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế vào năm 2013, châm cứu có thể được áp dụng như một phương pháp hỗ trợ điều trị cho người thừa cân và béo phì do chế độ ăn uống và sinh hoạt không hợp lý, với mục tiêu giảm cân và đưa chỉ số BMI về mức bình thường. Các phương pháp châm cứu thường được sử dụng là hào châm, nhĩ châm và cấy chỉ.

Hào châm

Hào châm là phương pháp đưa kim có kích thước nhỏ vào da và các mô dưới da, tại một số điểm cụ thể trên cơ thể gọi là huyệt.

Cơ chế tác động

Hỗ trợ ngăn chặn sự thèm ăn: hào châm giúp ngăn chặn sự thèm ăn bằng cách kích thích trung tâm cảm giác no ở nhân bụng trong của vùng dưới đồi và nhánh tai của dây thần kinh phế vị. Quá trình này làm tăng mức serotonin, từ đó tăng trương lực cơ trơn của dạ dày, kéo dài cảm giác no và ngăn chặn sự thèm ăn.

Tăng cường quá trình trao đổi chất: hào châm kích thích cơ thể sản sinh serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng, giảm căng thẳng và tăng cường nhu động ruột. Nhờ đó, chất béo được đốt cháy hiệu quả hơn, giảm lượng mỡ thừa và hỗ trợ giảm cân.

Điều hòa cảm xúc: căng thẳng và trầm cảm có thể dẫn đến tình trạng ăn uống thiếu kiểm soát và tăng cân. Hào châm có khả năng làm giảm căng thẳng và chống trầm cảm thông qua việc sản xuất endorphin và dopamine, hai loại hormone mang lại cảm giác hạnh phúc và thư giãn. Từ đó hạn chế tình trạng ăn uống thiếu kiểm soát thường gặp ở những người béo phì.

Tăng nồng độ beta endorphin: ngoài những tác dụng trên, sự gia tăng nồng độ beta endorphin trong huyết tương sau khi châm cứu giúp cải thiện tâm trạng và ức chế sự thèm ăn, góp phần làm giảm trọng lượng cơ thể ở người béo phì.

Ứng dụng

Công thức huyệt chung thường dùng là thiên xu, tứ mãn, hoạt nhục môn, ngoại lăng và đại hoành. Tùy theo thể bệnh y học cổ truyền của béo phì mà sẽ có những huyệt bổ sung với công thức huyệt chung.

Mỗi ngày thực hiện châm cứu một lần. Một liệu trình châm cứu có trung bình 10 lần châm cứu. Sau mỗi liệu trình, cần ngưng 2-3 ngày và sau đó có thể lặp lại 2-3 liệu trình. Cuối cùng là đánh giá và theo dõi sự cải thiện triệu chứng của người bệnh.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng không mong muốn có thể gặp là mệt mỏi, buồn ngủ, ngứa ở vùng châm, hoa mắt, chóng mặt, cảm giác buồn nôn trong khi điều trị, đau ở vùng châm trong hoặc sau khi rút kim, vết bầm máu… Tuy nhiên, những tác dụng phụ này rất ít gặp và được quản lý tốt bởi các chuyên gia châm cứu.

Nhĩ châm

Nhĩ châm là một phương pháp châm cứu, trong đó nơi tác động là các vị trí, các phân vùng đại diện ở loa tai có liên quan đến bệnh tật ở các cơ quan trong cơ thể. Hiện nay, WHO đã chính thức công nhận 39 vị trí huyệt nhĩ châm được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý khác nhau, trong đó có ứng dụng trong hỗ trợ giảm cân.

Cơ chế tác động

Kích thích hoạt động thần kinh: nhĩ châm kích thích hoạt động thần kinh ở vùng dưới đồi, giúp tăng cường và duy trì cảm giác no, từ đó giúp kiểm soát cơn thèm ăn.

Giảm trọng lượng cơ thể: phương pháp này giúp giảm đáng kể trọng lượng cơ thể ở người béo phì bằng cách tăng cường quá trình chuyển hóa lipid, dẫn đến giảm trọng lượng mô mỡ thừa.

Ứng dụng

Công thức huyệt thường dùng là nhĩ thần môn, đói, tỳ, vị và nội tiết hai bên. Các huyệt có thể kết hợp thêm là miệng, nhĩ trung, tam tiêu, đại trường và tiểu trường.

Mỗi ngày thực hiện châm cứu một lần. Một liệu trình châm cứu có trung bình 10 lần châm cứu. Sau mỗi liệu trình, cần ngưng 2-3 ngày và sau đó có thể lặp lại 2-3 liệu trình. Cuối cùng là đánh giá và theo dõi sự cải thiện triệu chứng của người bệnh.

Tác dụng phụ

Việc phòng ngừa tai biến khi thực hiện nhĩ châm là rất quan trọng. Các tác dụng phụ có thể xảy ra là chóng mặt, buồn nôn, hoa mắt và nghiêm trọng hơn là ngất xỉu, mạch đập nhanh hoặc tụt huyết áp.

Nguy cơ nhiễm trùng da vùng loa tai và viêm màng bao sụn cũng tồn tại dù tỷ lệ rất thấp. Để giảm thiểu rủi ro, cần sát trùng kỹ loa tai trước khi thực hiện, kiểm tra tình trạng tai và không thực hiện nếu da loa tai bị tê hoặc viêm nhiễm.

Tránh thực hiện nhĩ châm trên phụ nữ mang thai. Người bệnh lớn tuổi hoặc sức khỏe yếu nên nghỉ ngơi trước và sau khi thực hiện nhĩ châm, đồng thời tránh thực hiện khi bệnh nhân đang quá no, đói hoặc mệt mỏi.

Cấy chỉ

Thay vì chỉ sử dụng kim châm để kích thích huyệt trong thời gian ngắn, phương pháp cấy chỉ sử dụng những sợi chỉ sinh học tự tiêu được cấy vào các huyệt. Chỉ được sử dụng có nhiều loại khác nhau, mỗi loại có đặc điểm riêng về chất liệu, thời gian tự tiêu hủy và khả năng tương thích với cơ thể, bao gồm chỉ catgut từ ruột động vật, chỉ acid polyglycolic, chỉ acid polylactic tổng hợp và chỉ polydioxanone. Phương pháp cấy chỉ có tác dụng tạo ra một sự kích thích kéo dài.

Cơ chế tác động

Khi thực hiện phương pháp cấy chỉ, những sợi chỉ tự tiêu sẽ được đưa vào các huyệt trên cơ thể. Hành động này kích hoạt một loạt các phản ứng sinh lý phức tạp bao gồm:

• Cơ chế tại chỗ: chỉ cấy kích thích phản ứng viêm nhẹ, sản sinh collagen và elastin, cải thiện độ đàn hồi và săn chắc của da. Quá trình viêm còn kích hoạt các đại thực bào và tế bào miễn dịch, giúp phân hủy mỡ tại chỗ qua cơ chế tiêu mỡ tự nhiên của cơ thể.
• Cơ chế thần kinh: chỉ cấy kích thích các đầu mút thần kinh, tác động lên hệ thần kinh trung ương làm thay đổi các phản xạ thần kinh, cải thiện tuần hoàn máu và chuyển hóa mỡ tại chỗ. Kết quả là tăng cường phân hủy mỡ, mỡ được chuyển hóa thành acid béo và glycerol và được cơ thể sử dụng hoặc loại bỏ.
• Cơ chế thần kinh thể dịch: kích thích huyệt đạo giải phóng hormone và chất dẫn truyền thần kinh, cải thiện chuyển hóa mỡ toàn thân và tăng cường quá trình tiêu mỡ. Hormone adrenaline và noradrenaline kích hoạt sự phân hủy triglyceride thành acid béo và glycerol, chuyển hóa thành năng lượng, tái tạo và phục hồi mô, giúp da săn chắc và mịn màng.
• Cơ chế toàn thân: cấy chỉ vào các huyệt đạo liên quan đến hệ tiêu hóa và chuyển hóa giúp điều hòa cảm giác thèm ăn và cải thiện quá trình tiêu hóa, giảm lượng calo được hấp thụ vào trong cơ thể. Sự kích thích này cũng làm tăng tỷ lệ trao đổi chất cơ bản, giúp cơ thể đốt cháy nhiều năng lượng hơn khi nghỉ ngơi, hỗ trợ giảm cân tổng thể.

Ứng dụng

Phương pháp cấy chỉ đã được ứng dụng rộng rãi trong hỗ trợ giảm cân, giúp cải thiện cân nặng, chỉ số BMI, số đo vòng hông và vòng eo.

Công thức huyệt thường dùng là thiên xu, trung quản, quan nguyên, khí hải, đại hoành, thủy phân, phong long, túc tam lý và tam âm giao.

Cấy chỉ được thực hiện với tần suất 1-2 tuần/lần tùy theo loại chỉ sử dụng. Một liệu trình kéo dài 4-8 lần, sau đó tiến hành đánh giá lại để có phương pháp điều trị tiếp theo.

Tác dụng phụ

Các tác dụng không mong muốn của cấy chỉ có thể là chảy máu và sưng đau tại nơi cấy chỉ, nhiễm trùng da…, hầu hết có thể xử lý và kiểm soát được.

Ưu điểm so với phương pháp châm cứu khác

Nhờ sự kích thích kéo dài, cấy chỉ mang lại hiệu quả điều trị bền vững hơn so với các phương pháp châm cứu thông thường. Các loại chỉ sử dụng trong cấy chỉ đều được làm từ các vật liệu sinh học và tự tiêu hoàn toàn trong cơ thể, không gây ra các phản ứng phụ nghiêm trọng.

Ngoài ra, phương pháp này còn thuận tiện hơn về mặt thời gian so với các phương pháp châm cứu khác. Thay vì đến cơ sở y tế mỗi ngày hoặc 2-3 ngày/lần, người thực hiện phương pháp cấy chỉ chỉ cần đến cơ sở y tế 1-2 tuần/lần.

Châm cứu không chỉ là một phương pháp y học cổ truyền mà còn mang lại nhiều lợi ích trong việc hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Tuy nhiên, để đạt được kết quả bền vững, phương pháp này cần được kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý và lối sống lành mạnh.

Nếu bạn đang tìm các liệu pháp giảm cân hiện đại và an toàn, MedFit chính là lựa chọn phù hợp, áp dụng phương pháp giảm cân đa mô thức, dinh dưỡng và vận động để giúp bạn đạt được vóc dáng như mong muốn. Hãy đến MedFit để khám phá giải pháp giảm cân cá nhân hóa, giúp bạn không chỉ giảm cân mà còn duy trì sức khỏe toàn diện!

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Thị Sơn, Phạm Huy Kiến Tài. Bệnh học và điều trị nội khoa kết hợp Đông Tây y. Nhà xuất bản Y học; 2022
2. Trịnh Thị Diệu Thường. Cấy chỉ cơ bản trong thực hành lâm sàng. Nhà xuất bản Y học; 2020
3. Trịnh Thị Diệu Thường. Châm cứu học 2. Nhà xuất bản Y học; 2019
4. Quyết định số 792/QĐ-BYT ngày 12 tháng 3 năm 2013 của Bộ trưởng Bộ Y tế “Về việc ban hành hướng dẫn quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh chuyên ngành châm cứu“
5. Bray GA. “Medical consequences of obesity“. J Clin Endocrinol Metab. 2004;89(6):2583-2589. doi:10.1210/jc.2004-0535
6. Cabýoglu MT, Ergene N, Tan U. “The treatment of obesity by acupuncture“. Int J Neurosci. 2006;116(2):165-175. doi:10.1080/00207450500341522
7. Chon TY, Lee MC. “Acupuncture“. Mayo Clin Proc. 2013;88(10):1141-1146. doi:10.1016/j.mayocp.2013.06.009
8. Li-juan D, Zhi-jian L, et al. “Clinical observation on regulating the three energizer by acupoint catgut embedding combined with abdominal acupuncture in treating abdominal obesity: a randomized controlled trial“. World Journal of Acupuncture – Moxibustion, Volume 24, Issue 4, 2014, Pages 29-34, ISSN 1003-5257, doi:10.1016/S1003-5257(15)60025-3
9. Guo T, Ren Y, et al. “Acupoint Catgut Embedding for Obesity: Systematic Review and Meta-Analysis“. Evid Based Complement Alternat Med. 2015;2015:401914. doi:10.1155/2015/401914
10. Peeters A, Barendregt JJ, et al. “Obesity in adulthood and its consequences for life expectancy: a life-table analysis“. Ann Intern Med. 2003;138(1):24-32. doi:10.7326/0003-4819-138-1-200301070-00008
11. Shiraishi T, Onoe M, et al. “Effects of bilateral auricular acupuncture stimulation on body weight in healthy volunteers and mildly obese patients“. Exp Biol Med (Maywood). 2003;228(10):1201-1207. doi:10.1177/153537020322801016
12. “Obesity and overweight“. World Health Organization
13. “WHO global report on traditional and complementary medicine 2019“. World Health Organization
14. Yang W, Liu HL, et al. “Acupoint Catgut Embedding for Treatment of Chronic Pelvic Pain due to the Sequelae of Pelvic Inflammatory Disease“. J Vis Exp. 2024;(207):10.3791/66438. Published 2024 May 3. doi:10.3791/66438
15. Zhang M, Schulze J, Zhang D (2021). “FaceAtlasAR: Atlas of Facial Acupuncture Points in Augmented Reality“. doi:10.48550/arXiv.2111.14755