Có nên dùng berberine để giảm cân không?

Berberine, từ lâu được biết đến với công dụng điều trị các bệnh lý tiêu hóa như tiêu chảy và kiết lỵ với hiệu quả cao và chi phí thấp, nay còn được khám phá có thêm những lợi ích khác như điều hòa huyết áp, cải thiện chỉ số đường huyết và hỗ trợ giảm cân. Để hiểu rõ hơn về khả năng kiểm soát cân nặng của berberine, bài viết này sẽ phân tích hiệu quả của berberine dựa trên các nghiên cứu khoa học, giúp người đọc có cái nhìn toàn diện về tiềm năng quản lý cân nặng của berberine.

Berberine là gì?

Berberine là một alkaloid (một nhóm các hợp chất thiên nhiên có chứa N, hầu hết có tính kiềm, đôi khi trung tính hoặc acid) được chiết xuất chủ yếu từ các loài cây thuộc chi Berberis, được dùng như chất làm đắng và chất tạo hương trong thức ăn và các loại đồ uống có cồn. Ngoài ra còn có tính kháng khuẩn nên thường được ứng dụng trong điều trị tiêu chảy do nhiễm khuẩn đường ruột.

Berberine kích thích quá trình phân giải đường tại tế bào gan bằng cách tăng hoạt động của men glucokinase, cải thiện tình trạng tiết insulin và ức chế quá trình tân tạo đường và mỡ ở gan. Bằng cách kích hoạt men AMPK (men chính trong quá trình điều hòa chuyển hóa carbohydrate và lipid), berberine giúp cải thiện độ nhạy insulin, đặc biệt là ở những người đề kháng insulin.

Bên cạnh đó, berberine làm giảm kích thước, số lượng các giọt lipid trong dòng tế bào mỡ và tăng cường khả năng phân giải mỡ. Berberine còn ức chế tăng sinh và biệt hóa tế bào mỡ, qua đó đóng góp vào cơ chế hoạt động ngăn ngừa béo phì.

Berberine được hấp thụ chậm ở đường tiêu hóa, lưu lại lâu trong ruột nên thuận tiện cho việc điều trị bệnh đường ruột, đạt nồng độ đỉnh trong máu sau 4 giờ và được đào thải chủ yếu qua phân.

Berberine chưa được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ phê duyệt và cũng không nằm trong danh mục thuốc được chấp thuận dùng trong hỗ trợ và điều trị béo phì.

Tại Việt Nam, Cục Quản lý Dược chưa chấp thuận dùng berberine trong điều trị béo phì và chỉ được phê duyệt để điều trị tiêu chảy. Berberine là thuốc không kê đơn nên có thể được tìm mua dễ dàng tại các nhà thuốc tây trên cả nước với chỉ định điều trị các bệnh đường ruột. Berberine được bán dưới dạng viên nang hoặc viên nén với nhiều hàm lượng khác nhau như 5mg, 10mg, 25mg, 50mg và 100mg. Liều dùng trong điều trị tiêu chảy ở người lớn là 100-200mg, được sử dụng với tần suất 2-3 lần/ngày, uống một lần vào buổi sáng trước bữa ăn và buổi tối trước khi ngủ.

Hiệu quả giảm cân của berberine như thế nào?

Tuy chưa được cấp phép sử dụng trong việc giảm cân hoặc điều trị béo phì, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng berberine có thể mang lại lợi ích đáng kể trong việc hỗ trợ kiểm soát cân nặng:

• Nghiên cứu của Yueshan Hu và cộng sự thực hiện trên đối tượng bệnh nhân béo phì trong vòng 12 tuần, đã dùng berberine 500mg với tần suất 3 lần mỗi ngày, cho thấy giảm được trung bình 2,2kg và 3,6% tỷ lệ mỡ cơ thể.
• Kết quả phân tích gộp của Omid Asbaghi và cộng sự dựa trên 12 nghiên cứu cho thấy tác động của berberine đối với các thông số béo phì, bao gồm giảm trung bình 2,07kg trọng lượng cơ thể, chỉ số BMI giảm trung bình 0,47 và chu vi vòng eo giảm trung bình 1,08cm trong vòng 3-6 tháng.
• Nghiên cứu ngẫu nhiên mù đôi có đối chứng giả dược của Karina G Perez Rubio và cộng sự, thực hiện trên 24 bệnh nhân mắc hội chứng chuyển hóa, được dùng berberine 500mg với tần suất 3 lần mỗi ngày trong vòng 3 tháng. Kết quả cho thấy giảm đáng kể chỉ số vòng eo ở nữ giới so với nhóm dùng giả dược, ngoài ra còn cải thiện huyết áp tâm thu, giảm triglyceride và đồng thời tăng độ nhạy insulin.
• Phân tích tổng hợp thử nghiệm có đối chứng ngẫu nhiên của Pan Xiong và cộng sự ở 10 nghiên cứu cho thấy việc dùng berberine giúp giảm chỉ số BMI trung bình 0,29 và chu vi vòng eo giảm trung bình 2,75cm.
• Nghiên cứu của Xu Zhang và cộng sự so sánh tác động của berberine và metformin trong điều trị béo phì ở chuột. Đầu tiên, chuột được cho ăn chế độ nhiều chất béo để gây béo phì, sau đó cho dùng berberine hoặc metformin trong 8 tuần. Kết quả cho thấy cả hai phương pháp đều làm giảm đáng kể sự gia tăng trọng lượng cơ thể và ức chế sự tích tụ mỡ.
• Nghiên cứu đối chứng của Hong-Mei Yan và cộng sự trên bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu cho thấy sau 16 tuần, nhóm thay đổi lối sống giảm trung bình 1,99kg, nhóm dùng thuốc pioglitazone giảm 1,94kg và nhóm dùng berberine giảm 4,29kg. Điều này cũng tương ứng với mức giảm chỉ số BMI trung bình của từng nhóm là 0,72 (nhóm thay đổi lối sống), 0,67 (nhóm dùng pioglitazone) và 1,51 (nhóm dùng berberine).

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Lưu ý khi dùng thuốc berberine

Cần thận trọng khi dùng berberine kéo dài trên 8 tuần do làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột và dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa. Tác dụng phụ thường gặp khi dùng berberine chủ yếu là trên đường tiêu hóa, trong đó chán ăn là phổ biến nhất (30,95%), sau đó là tiêu chảy (26,19%) và cuối cùng là táo bón (14,29%). Tuy nhiên, bệnh nhân có thể dung nạp berberine sau hai tuần sử dụng, ngoài ra chưa ghi nhận phản ứng phụ nghiêm trọng nào khác xảy ra khi dùng berberine.

Chống chỉ định sử dụng berberine đối với phụ nữ mang thai và cho con bú do berberine có khả năng đi qua nhau thai, gây ảnh hưởng đến thai nhi, đồng thời thuốc có thể qua sữa mẹ gây ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ. Ngoài ra, không khuyến cáo dùng berberine ở trẻ sơ sinh do có thể gây tổn thương não do lắng đọng bilirubin.

Berberine có thể tương tác với một số thuốc nhất định:

• Thuốc hạ đường huyết và thuốc hạ huyết áp: thận trọng khi phối hợp berberine với các thuốc hạ đường huyết hoặc thuốc hạ huyết áp do có khả năng gây hạ đường huyết hoặc hạ huyết áp đáng kể, đã được báo cáo dựa trên phân tích tổng hợp 27 nghiên cứu của Jiarong Lan và các cộng sự. Tuy nhiên, chưa ghi nhận phản ứng nghiêm trọng nào xảy ra trong suốt quá trình nghiên cứu.
• Thuốc kháng đông và kháng kết tập tiểu cầu: thận trọng khi dùng berberine chung với các thuốc kháng đông và kháng kết tập tiểu cầu, do berberine có khả năng làm chậm quá trình đông cầm máu nên khi dùng phối hợp hai loại thuốc này làm tăng nguy cơ xuất huyết, đã được chứng minh nhờ vào nghiên cứu của Manoj Paul và các cộng sự.

Berberine đã được nghiên cứu rộng rãi và cho thấy một số lợi ích sức khỏe tiềm năng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng berberine chưa được cấp phép chính thức để điều trị béo phì hoặc giảm cân. Việc sử dụng không đúng cách hoặc kéo dài có thể gây ra tác dụng phụ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Trước khi quyết định sử dụng bất kỳ phương pháp nào để giảm cân, bệnh nhân nên được thăm khám và tư vấn tại các cơ sở y tế uy tín bởi đội ngũ Bác sĩ có kinh nghiệm.

Giảm cân là một quá trình đa mô thức, việc thiết lập chế độ dinh dưỡng hợp lý kết hợp với tập luyện thể dục thể thao chính là là cốt lõi để đạt được hiệu quả giảm cân và duy trì cân nặng đã giảm một cách bền vững. MedFit là Phòng khám y khoa tiên phong áp dụng mô hình giảm cân đa mô thức. Tại đây, bạn sẽ được tư vấn và thiết kế các liệu trình giảm cân riêng biệt bởi đội ngũ các Bác sĩ chuyên khoa sâu, chuyên gia dinh dưỡng và huấn luyện viên. MedFit luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên con đường lấy lại vóc dáng thon gọn và săn chắc hơn.

Tài liệu tham khảo

1. Och A, Och M, et al. “Berberine, a Herbal Metabolite in the Metabolic Syndrome: The Risk Factors, Course, and Consequences of the Disease“. Molecules. 2022;27(4):1351. Published 2022 Feb 17. doi:10.3390/molecules27041351
2. Och A, Podgórski R, Nowak R. “Biological Activity of Berberine-A Summary Update“. Toxins (Basel). 2020;12(11):713. Published 2020 Nov 12. doi:10.3390/toxins12110713
3. Hu Y, Ehli EA, et al. “Lipid-lowering effect of berberine in human subjects and rats“. Phytomedicine. 2012;19(10):861-867. doi:10.1016/j.phymed.2012.05.009
4. Asbaghi O, Ghanbari N, et al. “The effect of berberine supplementation on obesity parameters, inflammation and liver function enzymes: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials“. Clin Nutr ESPEN. 2020;38:43-49. doi:10.1016/j.clnesp.2020.04.010
5. Pérez-Rubio KG, González-Ortiz M, et al. “Effect of berberine administration on metabolic syndrome, insulin sensitivity, and insulin secretion“. Metab Syndr Relat Disord. 2013;11(5):366-369. doi:10.1089/met.2012.0183
6. Xiong P, Niu L, et al. “The effect of berberine supplementation on obesity indices: A dose- response meta-analysis and systematic review of randomized controlled trials“. Complement Ther Clin Pract. 2020;39:101113. doi:10.1016/j.ctcp.2020.101113
7. Yan HM, Xia MF, et al. “Efficacy of Berberine in Patients with Non-Alcoholic Fatty Liver Disease“. PLoS One. 2015;10(8):e0134172. Published 2015 Aug 7. doi:10.1371/journal.pone.0134172
8. Fang X, Wu H, et al. “Modulation of Gut Microbiota and Metabolites by Berberine in Treating Mice With Disturbances in Glucose and Lipid Metabolism“. Front Pharmacol. 2022;13:870407. Published 2022 Jun 3. doi:10.3389/fphar.2022.870407
9. Lan J, Zhao Y, et al. “Meta-analysis of the effect and safety of berberine in the treatment of type 2 diabetes mellitus, hyperlipemia and hypertension“. J Ethnopharmacol. 2015;161:69-81. doi:10.1016/j.jep.2014.09.049
10. Paul, Manoj, et al. “Berberine mitigates high glucose-potentiated platelet aggregation and apoptosis by modulating aldose reductase and NADPH oxidase activity“. Free Radical Biology and Medicine. 130 (2019): 196-205
11. Yin J, Xing H, Ye J. “Efficacy of berberine in patients with type 2 diabetes mellitus“. Metabolism. 2008;57(5):712-717. doi:10.1016/j.metabol.2008.01.013
12. Quyết định số 2892/QĐ-BYT ngày 22 tháng 10 năm 2022 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc ban hành tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị béo phì”