Có nên ngừng thuốc giảm cân sau khi đạt được cân nặng mong muốn?

Giảm cân là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp nhiều yếu tố, từ chế độ ăn uống, vận động, kiểm soát tâm lý và trong nhiều trường hợp có sự hỗ trợ bằng thuốc. Tuy nhiên, khi cân nặng đã về mức mong muốn, không ít người thắc mắc liệu có nên ngừng thuốc giảm cân ngay không? Câu trả lời không hoàn toàn đơn giản vì việc ngừng thuốc sai thời điểm có thể dẫn đến nhiều hệ quả không mong muốn, trong đó nguy cơ tăng cân trở lại là điều rất đáng lưu ý.

Các giai đoạn trong hành trình giảm cân

Hành trình giảm cân thường trải qua 4 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có đặc điểm sinh lý và tâm lý riêng, ảnh hưởng đến chiến lược điều trị và duy trì kết quả:

1. Giai đoạn chuẩn bị: thường kéo dài từ 1-2 tuần, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và mục tiêu của mỗi người. Trong thời gian này, cần tập trung hiểu rõ cơ thể, xác định mục tiêu và lập kế hoạch chi tiết cho quá trình giảm cân. Giai đoạn chuẩn bị rất quan trọng vì giúp xây dựng nền tảng vững chắc để đạt được mục tiêu giảm cân.
2. Giai đoạn giảm cân: sau giai đoạn chuẩn bị, người bệnh bước vào giai đoạn giảm cân chủ động, kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Việc duy trì chế độ ăn hợp lý và hoạt động thể chất đều đặn là yếu tố then chốt để đạt được kết quả bền vững.
3. Giai đoạn bình nguyên: sau một thời gian giảm cân, nhiều người sẽ gặp phải giai đoạn chững cân, hay còn gọi là giai đoạn bình nguyên, khi trọng lượng cơ thể không còn giảm dù vẫn duy trì chế độ ăn và luyện tập. Điều này xảy ra do cơ thể thích nghi với mức tiêu thụ năng lượng thấp hơn, làm giảm tỷ lệ trao đổi chất cơ bản. Để vượt qua giai đoạn này, cần điều chỉnh lại chế độ ăn, tăng cường hoạt động thể chất hoặc thay đổi chiến lược giảm cân.
4. Giai đoạn duy trì: sau khi đạt được mục tiêu cân nặng, việc duy trì kết quả là thách thức lớn nhất. Giai đoạn duy trì yêu cầu người bệnh tiếp tục thực hiện các thói quen lành mạnh đã hình thành trong quá trình giảm cân, bao gồm chế độ ăn cân đối, hoạt động thể chất đều đặn và theo dõi cân nặng thường xuyên. Nghiên cứu cho thấy, 50-60% người giảm cân sẽ tăng lại trọng lượng đã mất trong vòng 1-2 năm, con số này có thể lên đến 95% trong vòng 5 năm nếu không áp dụng các chiến lược quản lý cân nặng hiệu quả.

Vai trò của thuốc giảm cân trong từng giai đoạn

Sau khi xác định rõ các giai đoạn trong hành trình giảm cân, điều quan trọng tiếp theo là hiểu thuốc giảm cân hỗ trợ như thế nào trong từng giai đoạn đó. Vậy cụ thể trong mỗi giai đoạn từ lúc bắt đầu cho đến khi đã đạt được mục tiêu thuốc phát huy tác dụng gì?

Giai đoạn giảm cân

Trong giai đoạn đầu của quá trình giảm cân, việc sử dụng thuốc hỗ trợ có thể giúp đạt được kết quả nhanh chóng và hiệu quả hơn. Các loại thuốc như đồng vận thụ thể GLP-1 (liraglutide, semaglutide, tirzepatide) đã được chứng minh là có khả năng giảm cảm giác thèm ăn, điều hòa chuyển hóa và cải thiện các chỉ số sức khỏe.

Nghiên cứu STEP1 được công bố trên The New England Journal of Medicine cho thấy, sau 68 tuần điều trị bằng semaglutide, người tham gia giảm trung bình 14,9% trọng lượng cơ thể so với 2,4% ở nhóm dùng giả dược.

Giai đoạn duy trì

Sau khi đạt được mục tiêu cân nặng, việc duy trì kết quả là thách thức lớn. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc tiếp tục sử dụng thuốc giảm cân trong giai đoạn này giúp ngăn ngừa tăng cân trở lại.

Một nghiên cứu khác trên JAMA cho thấy, những người tiếp tục sử dụng semaglutide sau giai đoạn giảm cân chủ động tiếp tục giảm thêm 7,9% trọng lượng cơ thể trong 48 tuần tiếp theo, trong khi nhóm ngừng thuốc tăng lại 6,9% trọng lượng.

Ngoài ra, nghiên cứu SELECT cho thấy, việc sử dụng semaglutide trong khoảng 4 năm giúp duy trì mức giảm cân trung bình 10,2% so với ban đầu. Đồng thời, semaglutide còn làm giảm 20% nguy cơ gặp phải các biến cố tim mạch lớn (bao gồm tử vong do tim mạch, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ) ở những người thừa cân hoặc béo phì đã có sẵn bệnh lý tim mạch nền.

Ngưng thuốc điều trị giảm cân thì có tăng cân lại không?

Đây là một trong những câu hỏi thường gặp nhất từ người bệnh và lý tưởng nhất là nên được trao đổi rõ ràng với Bác sĩ điều trị ngay từ đầu, trước khi bắt đầu sử dụng thuốc. Trên thực tế, việc tăng cân trở lại sau khi ngưng thuốc điều trị béo phì là điều khá phổ biến. Tuy nhiên, nguyên nhân không chỉ đơn thuần là do ngưng thuốc mà còn liên quan đến nhiều thay đổi phức tạp về sinh lý và chuyển hóa trong cơ thể.

Tăng cân trở lại là tình trạng cơ thể bắt đầu lên cân sau khi ngừng thuốc điều trị béo phì. Nguyên nhân thường thấy là do hormone kiểm soát cảm giác đói tăng trở lại, tốc độ trao đổi chất chậm lại và cơ thể mất đi tác động ức chế cảm giác thèm ăn từ thuốc. Khi giảm cân, lượng hormone leptin (giúp duy trì cảm giác no) cũng giảm làm tăng cảm giác thèm ăn, khiến cơ thể có xu hướng ăn nhiều hơn. Đồng thời, cơ thể tiêu hao năng lượng ít hơn khi nghỉ ngơi, gọi là thích nghi chuyển hóa, làm tăng nguy cơ tăng cân trở lại.

Một số nghiên cứu cho thấy tăng cân trở lại khi ngưng các thuốc sau đây:

• Zepbound (tirzepatide): là thuốc mới được FDA Hoa Kỳ phê duyệt, hoạt động kép trên thụ thể GLP-1 và GIP, giúp kiểm soát béo phì lâu dài. Trong nghiên cứu, người dùng liều cao nhất (15mg) giảm trung bình gần 21% trọng lượng cơ thể sau 72 tuần – mức giảm cao nhất trong các thuốc được FDA phê duyệt. Tuy nhiên, những người ngưng thuốc sau hơn 8 tháng đã tăng trở lại khoảng 14% trọng lượng, cho thấy Zepbound cần được duy trì lâu dài để kiểm soát cân nặng hiệu quả.

• Wegovy (semaglutide): cũng là thuốc thuộc nhóm GLP-1 đã được FDA Hoa Kỳ phê duyệt. Trong một nghiên cứu, những người dùng Wegovy trong 20 tuần rồi chuyển sang dùng giả dược bắt đầu tăng cân trở lại ngay, trong khi nhóm tiếp tục dùng thuốc vẫn tiếp tục giảm. Một nghiên cứu khác kéo dài 68 tuần cho thấy người dùng Wegovy giảm trung bình 17% cân nặng nhưng sau khi ngưng thuốc và theo dõi thêm 1 năm, họ đã tăng lại gần 2/3 số cân đã giảm.

• Saxenda (liraglutide): là một GLP-1 khác cũng được FDA Hoa Kỳ phê duyệt. Tương tự các thuốc khác, khi ngưng liraglutide, người dùng cũng bắt đầu tăng cân trở lại trong năm tiếp theo.
• Contrave (bupropion/naltrexone): là thuốc kết hợp giữa bupropion (chống trầm cảm) và naltrexone (ức chế thụ thể opioid), giúp giảm cảm giác thèm ăn. Trong các thử nghiệm, người dùng thuốc trong 1 năm có thể giảm trung bình ≥ 5% cân nặng, hơn 15% người dùng giảm được ≥ 10%. Hiện chưa có nghiên cứu công bố chính thức về mức tăng cân sau khi ngưng Contrave nhưng theo kinh nghiệm lâm sàng, hiện tượng tăng cân lại vẫn xảy ra khá phổ biến bởi khi không còn thuốc, các yếu tố sinh lý khiến cơ thể quay lại trạng thái tăng cân không còn được kiểm soát.

Vậy có phải sử dụng thuốc giảm cân suốt đời không?

Nhiều người lo ngại rằng khi đã bắt đầu dùng thuốc giảm cân như GLP-1, họ sẽ phải duy trì suốt đời để tránh tăng cân trở lại. Tuy nhiên, nghiên cứu mới từ Đại học Copenhagen và Bệnh viện Hvidovre (Đan Mạch) cho thấy, việc kết hợp thuốc với tập luyện đều đặn có thể giúp duy trì hiệu quả giảm cân ngay cả khi đã ngừng thuốc. Nghiên cứu này thực hiện trên người trưởng thành béo phì, BMI từ 32-43kg/m², trải qua 8 tuần ăn kiêng giảm năng lượng trước khi bước vào giai đoạn điều trị duy trì 52 tuần với 4 chiến lược, bao gồm tập luyện, dùng liraglutide, kết hợp cả hai hoặc giả dược. Sau 1 năm ngừng điều trị, kết quả cho thấy nhóm kết hợp tập luyện và thuốc có khả năng duy trì giảm cân tốt nhất, trong khi nhóm chỉ dùng thuốc tăng cân trở lại đáng kể.

Tập luyện không chỉ giúp giảm tỷ lệ mỡ và vòng eo hiệu quả hơn mà còn bảo toàn được khối lượng cơ, cho thấy vai trò thiết yếu trong duy trì thành phần cơ thể khỏe mạnh. Ngược lại, sau khi ngừng thuốc, hiệu quả kiểm soát đường huyết (HbA1c, glucose đói) giảm sút ở tất cả các nhóm, kể cả nhóm tập luyện, do tác dụng sinh học của thuốc không còn. Tuy nhiên, các lợi ích khác từ tập luyện, như nhịp tim nghỉ thấp hơn và chất lượng sống cải thiện, vẫn được duy trì, nhấn mạnh tác động bền vững của vận động thể chất lên sức khỏe tim mạch và thể trạng chung.

Quan trọng hơn, tập luyện đã hình thành thói quen vận động lâu dài. 1 năm sau ngừng điều trị, nhóm từng tập luyện duy trì mức độ hoạt động thể chất cao gấp nhiều lần so với nhóm chỉ dùng thuốc, tạo nền tảng vững chắc để kiểm soát cân nặng và sức khỏe chuyển hóa mà không phụ thuộc vào thuốc.

Tiến sĩ Signe Sørensen Torekov, tác giả chính, kết luận rằng, việc ngừng thuốc mà không tái tăng cân là hoàn toàn khả thi nếu người bệnh duy trì thói quen tập luyện. GLP-1 chỉ là công cụ hỗ trợ, thay đổi lối sống mới là chìa khóa giúp duy trì hiệu quả giảm cân bền vững. Nghiên cứu này mở ra hy vọng cho những người điều trị béo phì, đặc biệt những ai mong muốn hạn chế lệ thuộc vào thuốc lâu dài.

Có nên ngưng thuốc khi đã đạt mục tiêu cân nặng?

Qua các thông tin trên, có thể thấy rằng việc ngừng thuốc giảm cân là hoàn toàn khả thi nhưng không nên thực hiện một cách đột ngột hay thiếu chuẩn bị. Câu trả lời cho câu hỏi “Có nên ngưng thuốc khi đã đạt mục tiêu cân nặng?” là không nên ngưng ngay, mà cần có sự đánh giá toàn diện về tình trạng cơ thể và hành vi duy trì cân nặng.

Cần đảm bảo rằng cân nặng đã được giữ ổn định, người bệnh có thể duy trì lối sống lành mạnh mà không còn lệ thuộc vào thuốc và không còn các yếu tố nguy cơ y khoa buộc phải kiểm soát bằng dược lý. Việc ngừng thuốc phải được thực hiện theo lộ trình giảm liều từ từ dưới sự giám sát của Bác sĩ chuyên khoa, để hạn chế nguy cơ “phản ứng ngược” như tăng cân nhanh trở lại.

Nếu định ngưng thuốc, cần chuẩn bị kỹ càng

Việc ngừng thuốc giảm cân không chỉ là một quyết định y tế mà còn là một bước ngoặt quan trọng trong hành trình kiểm soát cân nặng. Đây không phải là hành động dừng lại đơn thuần mà là một quá trình cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, để đảm bảo người bệnh có thể duy trì thành quả đạt được mà không lệ thuộc vào thuốc mãi mãi.

Một chiến lược duy trì hiệu quả sau khi ngưng thuốc chính là yếu tố quyết định sự thành công lâu dài. Người bệnh cần có khả năng tự điều chỉnh chế độ ăn uống một cách linh hoạt, vẫn kiểm soát được tổng năng lượng nạp vào mà không cần đến sự hỗ trợ của thuốc. Đồng thời, việc duy trì vận động thể chất đều đặn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ chuyển hóa và ngăn ngừa tích tụ mỡ trở lại.

Việc theo dõi cân nặng thường xuyên, đặc biệt trong 6 tháng đầu sau khi ngưng thuốc, giúp phát hiện sớm dấu hiệu tăng cân và có biện pháp xử lý kịp thời. Không kém phần quan trọng là khả năng kiểm soát cảm xúc và các yếu tố kích hoạt hành vi ăn uống, chẳng hạn như căng thẳng, buồn chán hay thói quen ăn vặt. Với những người có nguy cơ tái tăng cân cao, Bác sĩ có thể chỉ định duy trì thuốc ở liều thấp như một biện pháp hỗ trợ an toàn.

Dù lý do ngưng thuốc là gì, điều quan trọng là cần có kế hoạch đối phó với cơn đói trở lại và nguy cơ tăng cân. Nếu nhận thấy cân nặng có dấu hiệu tăng lại, cần trao đổi ngay với Bác sĩ để điều chỉnh chiến lược điều trị phù hợp. Ngoài ra, Bác sĩ cũng khuyến cáo không nên ngưng rồi dùng thuốc lại liên tục, vì điều này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như tác dụng của thuốc.

Tóm lại, việc ngừng thuốc nên được thực hiện như một phần trong kế hoạch điều trị toàn diện chứ không phải là một kết thúc đơn độc. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hướng dẫn từ chuyên gia, người bệnh hoàn toàn có thể duy trì kết quả giảm cân bền vững mà không cần phụ thuộc vào thuốc lâu dài.

Việc ngưng thuốc giảm cân sau khi đạt mục tiêu không phải là kết thúc mà là bước chuyển mình sang giai đoạn duy trì – nơi người bệnh cần tiếp tục nỗ lực để bảo vệ thành quả đã đạt được. Thay vì lo lắng về việc phải dùng thuốc suốt đời, người bệnh nên hướng đến mục tiêu dài hạn là kiểm soát cân nặng một cách chủ động và không lệ thuộc. Tập luyện chính là yếu tố then chốt giúp cơ thể thích nghi bền vững sau khi ngừng thuốc, từ việc duy trì khối cơ, kiểm soát mỡ đến nâng cao chất lượng sống và sức khỏe chuyển hóa.

Tại MedFit, chúng tôi không chỉ tập trung vào mục tiêu giảm cân trước mắt mà đồng hành cùng bạn trên hành trình duy trì vóc dáng và sức khỏe dài lâu. Với các chương trình tập luyện cá nhân hóa, tư vấn dinh dưỡng khoa học và hỗ trợ chuyên sâu từ đội ngũ chuyên gia, MedFit sẽ giúp bạn thay đổi lối sống, củng cố nền tảng sức khỏe và duy trì kết quả giảm cân bền vững ngay cả sau khi ngừng thuốc. Hãy để MedFit trở thành người bạn đồng hành đáng tin cậy trong hành trình sống khỏe và kiểm soát cân nặng hiệu quả. Đăng ký tư vấn miễn phí ngay hôm nay để bắt đầu hành trình duy trì vóc dáng khỏe mạnh cùng MedFit!

Tài liệu tham khảo

1. Lundgren JR, Janus C, Jensen SBK, et al. Healthy Weight Loss Maintenance with Exercise, Liraglutide, or Both Combined. N Engl J Med. 2021;384(18):1719-1730. doi:10.1056/NEJMoa2028198
2. Robby Berman. Exercise helps keep the weight off after stopping GLP-1 drug treatment. [online] Available at: Stopping Saxenda: Exercise may help maintain weight loss [Accessed 03 May 2025]
3. Kim DD, Hwang JH, Fendrick AM. Balancing innovation and affordability in anti-obesity medications: the role of an alternative weight-maintenance program. Health Aff Sch. 2024;2(6):qxae055. Published 2024 May 2. doi:10.1093/haschl/qxae055
4. Rubino D, Abrahamsson N, Davies M, et al. Effect of Continued Weekly Subcutaneous Semaglutide vs Placebo on Weight Loss Maintenance in Adults With Overweight or Obesity: The STEP 4 Randomized Clinical Trial. JAMA. 2021;325(14):1414-1425. doi:10.1001/jama.2021.3224
5. Wilding JPH, Batterham RL, Calanna S, et al. Once-Weekly Semaglutide in Adults with Overweight or Obesity. N Engl J Med. 2021;384(11):989-1002. doi:10.1056/NEJMoa2032183
6. Jensen SBK, Blond MB, Sandsdal RM, et al. Healthy weight loss maintenance with exercise, GLP-1 receptor agonist, or both combined followed by one year without treatment: a post-treatment analysis of a randomised placebo-controlled trial. EClinicalMedicine. 2024;69:102475. Published 2024 Feb 19. doi:10.1016/j.eclinm.2024.102475
7. Ryan DH, Lingvay I, et al. Long-term weight loss effects of semaglutide in obesity without diabetes in the SELECT trial. Nat Med. 2024; 30:2049-2057. doi:10.1038/s41591-024-02996-7
8. Aronne LJ, Sattar N, Horn DB, et al. Continued Treatment With Tirzepatide for Maintenance of Weight Reduction in Adults With Obesity: The SURMOUNT-4 Randomized Clinical Trial. JAMA. 2024;331(1):38-48. doi:10.1001/jama.2023.24945
9. Wilding JPH, Batterham RL, Davies M, et al. Weight regain and cardiometabolic effects after withdrawal of semaglutide: The STEP 1 trial extension. Diabetes Obes Metab. 2022;24(8):1553-1564. doi:10.1111/dom.14725
10. Fujioka K, Plodkowski R, O’Neil PM, Gilder K, Walsh B, Greenway FL. The relationship between early weight loss and weight loss at 1 year with naltrexone ER/bupropion ER combination therapy. Int J Obes (Lond). 2016;40(9):1369-1375. doi:10.1038/ijo.2016.67