Mặc dù được phát triển ban đầu để điều trị đái tháo đường típ 2, thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 đã nhanh chóng cho thấy khả năng giảm cân vượt trội và hiện nay đã được FDA Hoa Kỳ cùng nhiều hệ thống y tế trên toàn thế giới phê duyệt cho mục đích kiểm soát cân nặng. Tuy nhiên, không ít người đã gặp phải tình trạng tăng cân trở lại sau khi ngừng sử dụng GLP-1. Vậy liệu việc ngừng thuốc GLP-1 có thật sự dẫn đến tăng cân? Hãy cùng MedFit tìm hiểu rõ hơn về nguyên nhân của hiện tượng này và các giải pháp để ngăn ngừa hiệu quả.

MỤC LỤC NỘI DUNG
		
		Add a header to begin generating the table of contents

GLP-1 là gì?

GLP-1 (glucagon-like peptide-1) là một hormone incretin được tiết ra từ các tế bào L trong ruột non khi thức ăn vào dạ dày. Vai trò chính của GLP-1 là điều chỉnh lượng đường trong máu và kiểm soát cảm giác thèm ăn. Thuốc hoạt động bằng cách kích hoạt các thụ thể GLP-1 trên bề mặt tế bào, đặc biệt là ở tuyến tụy và não bộ.

Tại tuyến tụy, GLP-1 kích thích sự tiết insulin khi có glucose, giúp điều hòa lượng đường trong máu. Đồng thời, GLP-1 ức chế tiết glucagon, một hormone có tác dụng làm tăng nồng độ glucose máu, từ đó giúp giảm lượng đường trong máu sau bữa ăn.

Không chỉ có tác động tại tuyến tụy, GLP-1 còn ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là những vùng não liên quan đến cảm giác no và đói. Khi GLP-1 gắn vào các thụ thể trong não, giúp giảm cảm giác đói, tăng cảm giác no và làm chậm quá trình rỗng dạ dày, từ đó giảm lượng thức ăn tiêu thụ.

cơ chế tác động của glp-1 — GLP-1 tác động lên hệ thần kinh trung ương, tụy và đường tiêu hóa

Mặc dù GLP-1 nội sinh của cơ thể có khả năng giảm cảm giác đói và làm chậm quá trình rỗng dạ dày, từ đó hỗ trợ kiểm soát cân nặng, nhưng do nồng độ thấp và thời gian tác dụng ngắn, hiệu quả của GLP-1 nội sinh không đủ để duy trì kiểm soát cân nặng lâu dài. Để khắc phục vấn đề này, các thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 đã được phát triển với tác dụng kéo dài và mạnh mẽ hơn, giúp kiểm soát cân nặng hiệu quả hơn.

Các loại thuốc GLP-1 và hiệu quả giảm cân

Hiện nay, FDA Hoa Kỳ đã phê duyệt một số thuốc GLP-1 như liraglutide (2014), semaglutide (2021) và tirzepatide (2022) cho việc điều trị béo phì, kết hợp với chế độ ăn kiêng và tập luyện.

fda hoa kỳ đã phê duyệt liraglutide, semaglutide và tirzepatide cho việc điều trị béo phì — FDA Hoa Kỳ đã phê duyệt liraglutide, semaglutide và tirzepatide cho việc điều trị béo phì

Các kết quả từ các thử nghiệm lâm sàng về ba loại thuốc GLP-1, bao gồm semaglutide, tirzepatide và liraglutide đều cho thấy hiệu quả giảm cân đáng kể, nhưng mức giảm cân và thời gian tác dụng của từng loại thuốc có sự khác nhau:

Semaglutide: các thử nghiệm STEP 1, 3, 8 sử dụng semaglutide với liều 2,4mg hàng tuần và có kèm theo can thiệp lối sống, bao gồm giảm ít nhất 500kcal/ngày trong chế độ ăn uống và tập luyện ít nhất 150 phút/tuần. Kết quả là sau 68 tuần, người dùng semaglutide đạt mức giảm cân trung bình từ 14,9-17,4% trọng lượng cơ thể.
Tirzepatide: trong nghiên cứu SURMOUNT-1, người tham gia sử dụng tirzepatide với liều 5mg, 10mg hoặc 15mg mỗi tuần và được áp dụng can thiệp lối sống, bao gồm giảm năng lượng nạp vào ít nhất 500kcal/ngày và tập luyện ít nhất 150 phút/tuần. Kết quả sau 72 tuần, người tham gia đạt mức giảm cân từ 16-22,5% trọng lượng cơ thể. Tirzepatide không chỉ đồng vận thụ thể GLP-1 mà còn cả thụ thể GIP. Nghiên cứu cho thấy rằng kích hoạt thụ thể GIP có thể làm giảm lượng thức ăn tiêu thụ, khiến tirzepatide trở thành một loại thuốc có hiệu quả giảm cân cao nhất trong nhóm này.

cơ chế tác động của glp-1 và gip của tirzepatide — Tirzepatide là đồng vận thụ thể GLP-1 và GIP nên mang lại hiệu quả giảm cân cao hơn so với semaglutide và liraglutide

Liraglutide: theo thử nghiệm SCALE, người dùng liraglutide với liều 3mg hàng ngày cũng tuân thủ chế độ ăn giảm ít nhất 500kcal/ngày và tập luyện ít nhất 150 phút/tuần. Sau 56 tuần, người tham gia đạt mức giảm trung bình 8% trọng lượng cơ thể. Dù mức giảm cân thấp hơn so với semaglutide và tirzepatide, liraglutide vẫn được chứng minh là có tác dụng đáng kể trong kiểm soát cân nặng.

ca lâm sàng giảm cân bằng phương pháp đa mô thức tại medfit (ca nam) — Ca lâm sàng giảm 15kg sau 12 tuần, có sử dụng GLP-1 tại MedFit

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

Voucher miễn phí module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Tình trạng tăng cân trở lại sau khi ngừng sử dụng GLP-1

Khi ngừng sử dụng các thuốc GLP-1, cơ thể không còn duy trì được tác dụng kéo dài cảm giác no và làm chậm quá trình tiêu hóa mà thuốc mang lại. Điều này đồng nghĩa với việc hệ tiêu hóa trở lại hoạt động với tốc độ bình thường, làm cho thức ăn được tiêu hóa nhanh hơn. Kết quả là người bệnh sẽ cảm thấy đói sớm và dễ dàng tiêu thụ nhiều thức ăn hơn, dẫn đến khả năng tăng cân trở lại.

nguy cơ tăng cân trở lại — Ngừng sử dụng thuốc GLP-1 khiến người bệnh sẽ cảm thấy đói sớm và ăn nhiều hơn, có thể dẫn đến tăng cân trở lại

Một số yếu tố góp phần vào việc tăng cân trở lại bao gồm:

Thay đổi hormone: GLP-1 có thể làm giảm nồng độ hormone ghrelin (hormone gây đói) và tăng độ nhạy cảm với leptin (hormone ức chế cảm giác đói). Khi ngừng sử dụng, ghrelin tăng trở lại, kích thích sự thèm ăn trong khi leptin giảm, làm giảm khả năng kiểm soát cảm giác no. Chính sự thay đổi này khiến người bệnh dễ tăng cân trở lại.
Tác động lên hệ thần kinh trung ương (CNS): CNS có thể không còn khả năng điều chỉnh cảm giác thèm ăn một cách hiệu quả nếu không còn tác dụng của GLP-1.

Trong thử nghiệm STEP 1, những người sử dụng semaglutide 2,4mg hàng tuần kết hợp với các can thiệp lối sống như tư vấn chế độ ăn giảm 500kcal/ngày và hoạt động thể chất 150 phút/tuần, đã giảm trung bình 14,9% trọng lượng cơ thể sau 68 tuần. Tuy nhiên, 1 năm sau khi ngừng thuốc và không duy trì các biện pháp can thiệp lối sống, họ đã tăng lại khoảng ⅔ số cân nặng đã giảm, tương đương với 11,6% trọng lượng cơ thể.

Trong thử nghiệm STEP 4, 803 người béo phì không mắc đái tháo đường đã giảm trung bình 10,6% trọng lượng cơ thể sau 20 tuần dùng semaglutide. Sau đó, họ được chia thành hai nhóm, gồm một nhóm tiếp tục dùng thuốc và một nhóm chuyển sang dùng giả dược nhưng vẫn giữ chế độ tập luyện và can thiệp lối sống lành mạnh. Kết quả cho thấy nhóm tiếp tục dùng thuốc giảm thêm trung bình 7,9% trọng lượng, trong khi nhóm chuyển sang giả dược đã tăng lại 6,9% trọng lượng, mặc dù vẫn duy trì hoạt động thể dục và chế độ ăn giảm 500kcal/ngày.

Thử nghiệm SURMOUNT-4 đã đánh giá tác động của việc ngừng sử dụng tirzepatide. Tất cả bệnh nhân đều được hướng dẫn giảm 500kcal/ngày và duy trì ít nhất 150 phút tập luyện mỗi tuần. Sau 36 tuần điều trị, 670 bệnh nhân giảm trung bình 20,9% trọng lượng cơ thể. Tiếp theo, bệnh nhân được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm, là nhóm tiếp tục dùng tirzepatide và nhóm chuyển sang dùng giả dược, dù vẫn duy trì chế độ ăn uống và tập luyện. Kết quả cho thấy nhóm tiếp tục dùng thuốc giảm tổng cộng 25,3% trọng lượng sau 88 tuần, trong khi nhóm ngừng thuốc tăng cân trở lại một phần, với mức giảm tổng cộng chỉ còn 9,9%.

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tăng cân trở lại sau khi ngưng dùng GLP-1

Việc tăng cân trở lại sau khi ngừng GLP-1 chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố có thể gặp:

Chế độ ăn uống: các nghiên cứu về GLP-1 cho thấy hầu hết người tham gia đều được khuyến khích tuân thủ nguyên tắc giảm ít nhất 500kcal/ngày trong chế độ ăn. Điều này góp phần quan trọng vào việc duy trì cân nặng sau khi ngưng điều trị. Những bệnh nhân không tiếp tục tuân thủ nguyên tắc này sau khi ngừng GLP-1 thường có xu hướng tăng cân trở lại nhiều hơn, cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì chế độ ăn uống kiểm soát calo liên tục ngay cả sau khi ngưng thuốc.
Duy trì hoạt động thể chất đều đặn: ngoài chế độ ăn uống, tập luyện cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì cân nặng. Các thử nghiệm của GLP-1 đều khuyến khích bệnh nhân nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần. Việc này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả giảm cân trong quá trình dùng GLP-1 mà còn ngăn ngừa tình trạng tăng cân trở lại sau khi ngừng thuốc. Những bệnh nhân tiếp tục vận động và duy trì lối sống năng động có xu hướng giữ được cân nặng ổn định hơn so với những người không tập thể dục đều đặn.

tập với huấn luyện viên medfit — Những bệnh nhân tiếp tục vận động có xu hướng giữ được cân nặng ổn định sau khi ngừng sử dụng GLP-1

Thời gian sử dụng thuốc: sử dụng GLP-1 trong thời gian dài giúp cải thiện thói quen ăn uống, tăng cường chuyển hóa và điều chỉnh phản ứng của cơ thể với cảm giác đói và no, từ đó hỗ trợ kiểm soát cân nặng ngay cả khi không còn dùng thuốc. Về thời gian tối ưu sử dụng GLP-1, hiện chưa có số liệu chính xác và cần thêm nghiên cứu dài hạn để đánh giá hiệu quả giảm cân bền vững.

Ngoài ra, quyết định sử dụng GLP-1 cũng phụ thuộc vào tình trạng từng bệnh nhân, kết hợp với các yếu tố kinh tế và lợi ích được xem xét kỹ lưỡng. Các Bác sĩ chuyên gia sẽ phối hợp với bệnh nhân để đưa ra quyết định nhằm đạt kết quả tốt nhất trong điều trị.

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Lời khuyên và chiến lược giảm thiểu tăng cân trở lại sau khi ngưng dùng GLP-1

Để giảm thiểu nguy cơ tăng cân trở lại, điều quan trọng là lập kế hoạch duy trì cân nặng ngay sau khi ngừng GLP-1. Kế hoạch này cần được điều chỉnh theo từng cá nhân, bao gồm:

Chế độ ăn ít calo và giàu chất xơ

Thực hiện chế độ ăn ít calo nhưng giàu chất xơ, đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cần thiết giúp kiểm soát cân nặng sau khi ngưng dùng thuốc GLP-1. Nghiên cứu cho thấy các thực phẩm giàu chất xơ như rau củ, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt có thể giúp duy trì cảm giác no lâu hơn bằng cách làm chậm quá trình tiêu hóa và điều hòa đường huyết. Với chế độ ăn này, lượng chất dinh dưỡng được đảm bảo đầy đủ và cân đối, trong khi hàm lượng calo duy trì ở mức thấp.

Bên cạnh đó, việc tăng cường tiêu thụ các thực phẩm giàu chất xơ như rau củ, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt… giúp kéo dài cảm giác no và giảm thiểu cảm giác thèm ăn, từ đó giúp kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ tăng cân trở lại sau khi ngưng GLP-1.

những thực phẩm giàu chất xơ — Chế độ ăn giàu chất xơ giúp ngăn ngừa nguy cơ tăng cân trở lại sau khi ngưng dùng GLP-1

Cân bằng dinh dưỡng

Để duy trì sức khỏe, cơ bắp và cân nặng hiệu quả, chế độ ăn cân bằng giữa protein và chất béo tốt là yếu tố quan trọng:

Protein từ thịt nạc, cá và đậu nên ăn đủ lượng để hỗ trợ phát triển cơ bắp, đặc biệt là khi tập luyện.
Chất béo lành mạnh từ dầu olive, bơ và cá hồi giúp bảo vệ tim mạch và hấp thụ vitamin, nhưng cần kiểm soát lượng ăn để tránh tăng cân.

chế độ ăn giàu protein — Chế độ ăn cân bằng protein và chất béo tốt giúp kiểm soát cân nặng và cơ bắp

Tập luyện các bài tập tim mạch (cardio)

Theo khuyến nghị từ Đại học Y học Thể thao Hoa Kỳ (ACSM), các hoạt động cường độ vừa phải như đi bộ nhanh, đạp xe chậm, bơi lội nhẹ và làm vườn giúp quản lý cân nặng hiệu quả. Thực hiện các hoạt động này từ 150-300 phút mỗi tuần, tức 30-60 phút mỗi ngày, có thể đốt cháy calo dư thừa, cải thiện tuần hoàn máu và tăng cường sức khỏe tim mạch, đồng thời hỗ trợ giảm cân bền vững.

Tập luyện cơ bắp (strength training)

Các bài tập rèn luyện cơ bắp như như nâng tạ, chống đẩy và plank giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và khả năng đốt cháy calo ngay cả khi nghỉ ngơi. Khuyến nghị là thực hiện các bài tập này ít nhất hai lần mỗi tuần, kết hợp tập các nhóm cơ chính để duy trì sức khỏe và hỗ trợ quản lý cân nặng.

Ngoài tập luyện, các công nghệ hiện đại như EMS (kích thích cơ bằng xung điện) và HIFEM (trường điện từ hội tụ cường độ cao) hỗ trợ xây dựng cơ bắp hiệu quả. EMS và HIFEM tạo ra các cơn co cơ sâu và mạnh mẽ tương đương với tập luyện cường độ cao, giúp tăng khối lượng cơ, giảm mỡ thừa và cải thiện hình thể một cách rõ rệt.

ca lâm sàng kết hợp ems và contoura tại medfit — Ca lâm sàng tăng cơ giảm mỡ bằng EMS tại MedFit

Các nghiên cứu cho thấy HIFEM có thể giảm đến 30% mỡ và tăng 25% cơ sau bốn buổi trị liệu, giúp cơ thể đốt cháy nhiều năng lượng hơn ngay cả khi nghỉ ngơi. Với mỗi 450g cơ bắp, cơ thể tiêu thụ khoảng 6kcal/ngày để duy trì hoạt động, so với chỉ 2kcal cho cùng lượng mỡ. Do đó, khi tăng khối lượng cơ, cơ thể sẽ tự động đốt nhiều calo hơn, hỗ trợ duy trì vóc dáng và cải thiện quá trình giảm cân lâu dài.

Theo dõi sức khỏe định kỳ

Người bệnh cần thường xuyên kiểm tra cân nặng, đo lượng mỡ cơ thể và theo dõi các chỉ số sức khỏe quan trọng như đường huyết, huyết áp và lipid máu. Điều này giúp phát hiện sớm các dấu hiệu tăng cân trở lại và kịp thời điều chỉnh chế độ ăn uống hoặc lối sống khi cần thiết.

Hỗ trợ tâm lý và động lực

Giữ động lực và sự kiên nhẫn trong việc kiểm soát cân nặng sau khi ngừng GLP-1 là một yếu tố quan trọng. Việc tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc gặp gỡ chuyên gia y tế chuyên sâu về giảm cân có thể giúp người bệnh duy trì động lực và vượt qua những khó khăn trong quá trình kiểm soát cân nặng. Điều này đặc biệt hữu ích khi người bệnh phải đối mặt với căng thẳng, lo lắng về cân nặng hoặc các rào cản về tâm lý khác khi ngưng GLP-1.

Đối với những bệnh nhân đã thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện nhưng vẫn gặp phải tình trạng tăng cân, tham khảo ý kiến từ các chuyên gia y tế là rất quan trọng. Các Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng có thể thực hiện đánh giá toàn diện, bao gồm xem xét lại chế độ ăn, lối sống, chỉ số cân nặng hiện tại, mục tiêu cân nặng, sức khoẻ tổng thể và các bệnh lý đồng mắc. Dựa trên những thông tin này, các Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ xây dựng một kế hoạch cá nhân hóa, giúp tối ưu chế độ dinh dưỡng, tập luyện cho đến việc có thể cân nhắc sử dụng lại các biện pháp hỗ trợ như thuốc điều trị, hoặc thậm chí các can thiệp y học khác như phẫu thuật giảm cân (như phẫu thuật thu nhỏ dạ dày). Điều quan trọng là giải pháp không chỉ dựa trên mục tiêu giảm cân đơn thuần mà còn cần phù hợp với tình trạng sức khỏe tổng thể và bền vững lâu dài.

thăm khám với bác quý — Thăm khám Bác sĩ để được hỗ trợ duy trì cân nặng sau khi ngừng sử dụng thuốc GLP-1

Các thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong việc hỗ trợ giảm cân và cải thiện sức khỏe cho người béo phì. Mặc dù mang lại nhiều lợi ích trong giai đoạn điều trị, việc ngưng sử dụng thuốc có thể dẫn đến tình trạng tăng cân trở lại nếu không duy trì chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh. Sự cân bằng giữa dinh dưỡng, hoạt động thể chất và hỗ trợ y tế là rất cần thiết để duy trì thành quả giảm cân.

MedFit là Phòng khám giảm cân đa mô thức, cung cấp các giải pháp toàn diện và cá nhân hóa để kiểm soát cân nặng một cách hiệu quả và bền vững. Hãy liên hệ với MedFit để được tư vấn và hỗ trợ trong hành trình đạt được mục tiêu sức khỏe và vóc dáng của bạn.