Tăng cân không kiểm soát khi mang thai là vấn đề ngày càng được nhiều người chú ý, bởi nó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn đến sự phát triển của thai nhi. Việc tăng cân quá mức trong thai kỳ có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như đái tháo đường thai kỳ, huyết áp cao và khó khăn trong quá trình sinh nở. Bài viết này sẽ khám phá nguyên nhân, rủi ro và cách quản lý cân nặng hiệu quả trong thai kỳ để đảm bảo sức khỏe tối ưu cho cả mẹ và bé.

MỤC LỤC NỘI DUNG
		
		Add a header to begin generating the table of contents

Tổng quan tăng cân quá mức khi mang thai

Định nghĩa và cách chẩn đoán tăng cân quá mức khi mang thai

Tăng cân quá mức khi mang thai được định nghĩa là sự tăng cân vượt quá mức khuyến nghị của các tổ chức y tế dựa trên chỉ số BMI trước khi mang thai, đặc biệt khi áp dụng tiêu chuẩn BMI cho người châu Á. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các khuyến nghị của Viện Y học Hoa Kỳ (IOM), mức tăng cân hợp lý trong thai kỳ cho phụ nữ châu Á dựa trên BMI trước khi mang thai được điều chỉnh như sau:

Phụ nữ thiếu cân (BMI < 18,5): khuyến nghị tăng 12,5-18kg.
Phụ nữ có cân nặng bình thường (BMI 18,5-22,9): khuyến nghị tăng 11,5-16kg.
Phụ nữ thừa cân (BMI 23-24,9): khuyến nghị tăng 7-11,5kg.
Phụ nữ béo phì (BMI ≥ 25): khuyến nghị tăng 5-9kg.

Tăng cân vượt quá những mức này được coi là tăng cân quá mức và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi trong và sau khi mang thai.

Tình hình thực tế việc tăng cân quá mức khi mang thai trên thế giới và tại Việt Nam

Theo một báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, khoảng 47% phụ nữ mang thai ở Mỹ tăng cân vượt quá mức khuyến nghị. Tỷ lệ này có sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm dân tộc và mức thu nhập.

Một nghiên cứu tại Việt Nam được đăng trên tạp chí Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine năm 2018 đã cho thấy tỷ lệ phụ nữ tăng cân quá mức trong thai kỳ dao động trong khoảng 30-40%, tùy thuộc vào khu vực và điều kiện kinh tế – xã hội.

Nguyên nhân gây tăng cân quá mức khi mang thai

Nguyên nhân có thể thay đổi được

Chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý: trong thai kỳ, nhu cầu dinh dưỡng của phụ nữ tăng lên để đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho sự phát triển của thai nhi và duy trì sức khỏe của mẹ. Tuy nhiên, sai lầm của mẹ bầu là tiêu thụ quá nhiều calo và chọn những loại thực phẩm không lành mạnh. Lựa chọn sai thực phẩm, chẳng hạn như thực phẩm nhiều đường, chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tăng cân quá mức.
Thiếu vận động: một sai lầm khác là việc mẹ bầu không duy trì vận động thể chất đều đặn. Nhiều phụ nữ mang thai lo lắng rằng vận động có thể gây hại cho thai nhi nên họ giảm hoặc dừng hoàn toàn các hoạt động thể lực. Thực tế, phụ nữ mang thai ít vận động hoặc ít tham gia các hoạt động thể lực, có khả năng tăng cân quá mức tăng.

Thuc an nhanh — Dinh dưỡng không khoa học là một trong những nguyên nhân chính khiến mẹ bầu tăng cân không thể kiểm soát

Nguyên nhân không thể thay đổi được

Yếu tố di truyền và cơ địa: một số phụ nữ có cơ địa dễ tăng cân hơn do yếu tố di truyền. Điều này ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với thực phẩm và mức độ hoạt động thể chất, làm tăng nguy cơ tăng cân quá mức trong thai kỳ. Phụ nữ có tiền sử gia đình về béo phì hoặc các rối loạn liên quan đến cân nặng cần được theo dõi cẩn thận hơn trong suốt thai kỳ.
Sự thay đổi hormone: sự thay đổi hormone trong thai kỳ, đặc biệt là hormone progesterone và estrogen, có thể làm tăng cảm giác thèm ăn và tích trữ mỡ, dẫn đến tăng cân nhanh chóng nếu không được kiểm soát. Ngoài ra, việc thay đổi hormone cũng ảnh hưởng đến việc giữ muối và nước trong cơ thể, quá trình này có thể dẫn đến tăng cân do tích trữ nước và trong một số trường hợp, có thể góp phần vào tình trạng phù nề, đặc biệt là trong các giai đoạn cuối của thai kỳ.

progesterone va estrogen — Sự thay đổi về nồng độ progesterone và estrogen có thể gây tăng cân trong quá trình mang thai

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

Voucher miễn phí module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Hậu quả của tăng cân quá mức khi mang thai

Tăng cân quá mức khi mang thai không chỉ dẫn đến các biến chứng trong thai kỳ mà còn gây ra những hậu quả lâu dài đối với sức khỏe của mẹ và bé. Dưới đây là các hậu quả của việc tăng cân quá mức khi mang thai có thể gây ra:

Tăng cân quá mức ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ

Nguy cơ tăng huyết áp và tiền sản giật: tăng cân quá mức trong thai kỳ có liên quan chặt chẽ đến nguy cơ tăng huyết áp và tiền sản giật. Tiền sản giật là một biến chứng nghiêm trọng, đặc trưng bởi huyết áp cao và tổn thương các cơ quan, đặc biệt là gan và thận, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi.

tăng cân quá mức khi mang thai — Các triệu chứng của tiền sản giật mà mẹ bầu cần lưu ý

Đái tháo đường thai kỳ: tăng cân quá mức làm tăng nguy cơ phát triển đái tháo đường thai kỳ, một tình trạng mà cơ thể không thể kiểm soát mức đường huyết hiệu quả trong thai kỳ. Điều này không chỉ gây nguy hiểm cho mẹ mà còn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của em bé sau này.

Khó khăn trong quá trình chuyển dạ và sinh nở: phụ nữ tăng cân quá mức thường gặp nhiều khó khăn hơn trong quá trình chuyển dạ và sinh nở. Nguy cơ cần can thiệp y tế như mổ lấy thai tăng lên và quá trình hồi phục sau sinh có thể kéo dài và phức tạp hơn.
Khó khăn trong việc giảm cân sau sinh: tăng cân quá mức trong thai kỳ không chỉ dẫn đến các biến chứng trong quá trình mang thai mà còn gây khó khăn trong việc giảm cân sau sinh. Nhiều phụ nữ sau sinh gặp tình trạng khó trở lại cân nặng ban đầu, dẫn đến tình trạng thừa cân hoặc béo phì kéo dài, đã được báo cáo qua một nghiên cứu tại Hoa Kỳ với tỷ lệ lên đến 20-30%. Tại Việt Nam, một nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng khoảng 25% phụ nữ sau sinh gặp khó khăn trong việc trở lại cân nặng ban đầu trước khi mang thai, đặc biệt là trong nhóm phụ nữ ở các khu vực thành thị, nơi mức sống và chế độ dinh dưỡng thay đổi đáng kể sau khi sinh.
Nguy cơ béo phì: béo phì sau sinh không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường típ 2, bệnh tim mạch và các vấn đề sức khỏe khác trong tương lai. Việc không giảm được cân sau sinh còn làm tăng nguy cơ tích tụ mỡ bụng, một yếu tố nguy hiểm đối với sức khỏe tổng thể.

Kho khan trong viec giam can sau sinh — Tăng cân quá mức trong thai kỳ làm việc giảm cân sau sinh trở nên khó khăn, có thể dẫn đến thừa cân – béo phì

Tăng cân quá mức ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi

Nguy cơ thai nhi quá lớn (macrosomia): thai nhi của những bà mẹ tăng cân quá mức có nguy cơ phát triển lớn hơn mức bình thường, tình trạng này được gọi là macrosomia. Điều này có thể gây ra các biến chứng trong quá trình sinh nở như vai thai bị kẹt, làm tăng nguy cơ tổn thương cho cả mẹ và bé.
Ảnh hưởng đến sự phát triển sau này của trẻ: trẻ em sinh ra từ những bà mẹ tăng cân quá mức có nguy cơ cao hơn về việc phát triển các vấn đề về sức khỏe sau này như béo phì, đái tháo đường típ 2 và các rối loạn chuyển hóa khác. Sự tiếp xúc với mức đường huyết cao trong tử cung cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình phát triển của trẻ sau khi sinh.

Nguy cơ thai nhi quá lớn — Tình trạng thai nhi quá lớn (hình minh họa)

Các biện pháp kiểm soát cân nặng khi mang thai

Để kiểm soát cân nặng trong thai kỳ hiệu quả, các mẹ bầu cần thực hiện một số biện pháp khoa học và an toàn:

Lập kế hoạch dinh dưỡng

Xây dựng chế độ ăn cân bằng: phụ nữ mang thai nên có một chế độ ăn uống cân bằng, bao gồm các nhóm thực phẩm chính như rau củ, trái cây có chọn lọc, protein, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo lành mạnh. Đảm bảo đủ lượng calo cần thiết mà không vượt quá mức nhu cầu của cơ thể, ưu tiên các thực phẩm giàu dinh dưỡng thay vì các thực phẩm giàu calo nhưng ít giá trị dinh dưỡng.
Cung cấp lượng calo và các chất dinh dưỡng cần thiết: trong ba tháng thai kỳ đầu tiên, nhu cầu calo tăng thêm không đáng kể. Trong ba tháng thai kỳ giữa và cuối, phụ nữ mang thai cần tăng thêm khoảng 300-500kcal mỗi ngày. Cần chú ý đến việc bổ sung đủ chất đạm, calci, sắt, acid folic, vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể.

Chế độ ăn cân bằng cho bà bầu (hình minh họa)

Duy trì hoạt động thể chất

Tập thể dục đều đặn: phụ nữ mang thai tập thể dục đều đặn giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện tâm trạng, tăng cường sức mạnh và sức bền, giảm nguy cơ các biến chứng thai kỳ, cải thiện giấc ngủ và giảm căng thẳng.
Thực hiện bài tập an toàn và phù hợp: các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga và các bài tập kéo giãn là phù hợp và an toàn cho phụ nữ mang thai. Nên tránh các bài tập có nguy cơ cao hoặc các hoạt động gây áp lực lớn lên bụng. Tham khảo ý kiến Bác sĩ trước khi bắt đầu hoặc duy trì chương trình tập luyện trong thai kỳ.

Duy tri hoat dong the chat — Phụ nữ mang thai nên tập các bài thể dục nhẹ nhàng một cách đều đặn

Tư vấn và hỗ trợ từ chuyên gia

Thăm khám với chuyên gia y tế: Bác sĩ chuyên khoa Phụ sản và chuyên gia dinh dưỡng có thể cung cấp các lời khuyên và hướng dẫn phù hợp với từng cá nhân dựa trên tình trạng sức khỏe và nhu cầu dinh dưỡng của phụ nữ mang thai, đồng thời thiết lập mục tiêu tăng cân hợp lý và theo dõi tiến trình tăng cân trong suốt thai kỳ.
Tham gia các chương trình hỗ trợ và tư vấn: các chương trình hỗ trợ và tư vấn dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai, các lớp học tiền sản và các nhóm hỗ trợ có thể cung cấp thêm thông tin và động lực để duy trì một lối sống lành mạnh trong thai kỳ. Các chương trình này thường bao gồm các buổi học về dinh dưỡng, chăm sóc thai kỳ và các phương pháp chuẩn bị cho quá trình sinh nở.

Tu van ho tro tu chuyen gia — Thường xuyên thăm khám Bác sĩ để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Phương pháp giảm cân sau sinh nếu tăng cân quá mức

Đối với phụ nữ đã tăng cân quá mức sau sinh, việc giảm cân an toàn và hiệu quả cần bắt đầu với việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, bao gồm tập trung vào thực phẩm giàu chất dinh dưỡng nhưng ít calo, đồng thời giảm tiêu thụ đường, chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn.

Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga và kéo giãn có thể được thực hiện sau khi được sự đồng ý từ Bác sĩ, cường độ tập luyện có thể tăng dần với các bài tập aerobic và sức bền khi cơ thể hồi phục.

Nuôi con bằng sữa mẹ cũng là một phương pháp giúp đốt cháy calo tự nhiên và hỗ trợ giảm cân sau sinh.

Cuối cùng, việc theo dõi cân nặng và nhận sự hỗ trợ từ chuyên gia dinh dưỡng hoặc Bác sĩ là cần thiết để đảm bảo quá trình giảm cân diễn ra an toàn và hiệu quả.

Kiểm soát tăng cân trong thai kỳ là chìa khóa quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé. Tăng cân quá mức có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm và khó khăn trong quá trình sinh nở. Để phòng tránh những tình trạng trên, phụ nữ mang thai cần áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, duy trì vận động hợp lý và thường xuyên thăm khám để nhận được sự tư vấn và hỗ trợ từ chuyên gia y tế.

Nếu bạn đang cần sự hướng dẫn và hỗ trợ trong việc kiểm soát cân nặng trong thai kỳ hoặc muốn tìm hiểu về các giải pháp dinh dưỡng và vận động an toàn đối với mẹ bầu, MedFit luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn. Hãy liên hệ với chúng tôi để nhận sự tư vấn chuyên sâu từ các Bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng, giúp bạn xây dựng một lối sống lành mạnh và có một thai kỳ khỏe mạnh.