Vì sao uống thuốc chứa corticoid có thể gây tăng cân?

Corticoid là một loại thuốc thường được sử dụng để điều trị một số bệnh lý, nhưng có thể gây ra tác dụng phụ, bao gồm cả việc tăng cân. Tăng cân do corticoid không chỉ ảnh hưởng đến hình thể mà còn có nguy cơ gây hại cho sức khỏe lâu dài nếu không được kiểm soát đúng cách. Vậy làm sao để hiểu rõ nguyên nhân gây tăng cân do corticoid và làm thế nào để duy trì cân nặng ổn định mà vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị? Bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ tác động của corticoid đối với cân nặng, những rủi ro tiềm ẩn khi cân nặng tăng mất kiểm soát, cùng các phương pháp khoa học để giữ gìn sức khỏe trong quá trình sử dụng thuốc.

Corticoid là thuốc gì?

Corticoid là một nhóm thuốc tổng hợp có tác dụng tương tự như cortisol, một hormone tự nhiên do tuyến thượng thận sản xuất. Cortisol có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát viêm, điều hòa hệ miễn dịch và giúp cơ thể đối phó với căng thẳng.

Corticoid hoạt động chủ yếu bằng cách ức chế hệ miễn dịch và giảm phản ứng viêm trong cơ thể tùy theo liều sử dụng. Cụ thể, corticoid ngăn chặn các tế bào miễn dịch và giảm sản xuất các chất trung gian gây viêm như prostaglandin và cytokine, từ đó giúp giảm sưng, đau và hạn chế tổn thương mô.

Các loại thuốc chứa corticoid có nhiều dạng chế phẩm khác nhau để phù hợp với mục đích điều trị, bao gồm:

• Thuốc uống: prednisolone, prednisone và methylprednisolone, được dùng phổ biến trong các bệnh viêm nhiễm hoặc tự miễn toàn thân.
• Thuốc tiêm: dexamethasone và betamethasone chủ yếu dùng trong viêm cấp tính, phù não hoặc giảm phản ứng phụ trong hóa trị. Solu-Medrol (methylprednisolone) sử dụng trong các tình trạng nặng như viêm đa dây thần kinh, sốc phản vệ hoặc đợt cấp của bệnh tự miễn. Hydrocortisone dùng trong cấp cứu tình trạng suy thượng thận cấp, sốc nhiễm khuẩn, phù não và các phản ứng dị ứng nghiêm trọng như phản vệ hoặc phù Quincke.
• Thuốc hít và khí dung: fluticasone, beclomethasone, budesonide và ciclesonide, chủ yếu được sử dụng trong điều trị các bệnh hô hấp mạn tính như hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
• Thuốc bôi ngoài da: triamcinolone và fluocinolone giúp giảm viêm tại chỗ trong các tình trạng da liễu như chàm và vảy nến.

Chỉ định thường quy của corticoid:

• Bệnh viêm khớp dạng thấp (đợt cấp của viêm khớp dạng thấp).
• Viêm mạch máu (viêm động mạch thái dương, viêm mạch hoại tử).
• Rối loạn tự miễn (lupus ban đỏ hệ thống, viêm da cơ, viêm đa cơ, hội chứng Sjogren).
• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ, dị ứng nặng).
• Hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) (tình trạng nặng và đợt cấp).
• Bệnh viêm đường tiêu hóa (bệnh Crohn, viêm loét đại tràng).
• Rối loạn huyết học (thiếu máu tán huyết tự miễn, xuất huyết giảm tiểu cầu).
• Các bệnh ngoài da (vảy nến, eczema nặng, pemphigus, chàm).
• Bệnh ung thư (bạch cầu lympho cấp, một số loại ung thư hạch).

Trong y học cổ truyền, nhiều bài thuốc Đông y được sử dụng để điều trị các bệnh lý mạn tính. Tuy nhiên, vì nhu cầu giảm nhanh các triệu chứng như đau, sưng và viêm, một số bài thuốc Đông y (thuốc Nam, thuốc Bắc) không rõ nguồn gốc có thể bị trà trộn corticoid có tác dụng kháng viêm và giảm đau nhanh chóng. Việc trộn corticoid vào các bài thuốc này không chỉ vi phạm nguyên tắc của y học cổ truyền mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng cho người dùng, đặc biệt là những loại thuốc Nam, Bắc này thường sử dụng dài ngày.

Dưới đây là một số ví dụ cụ thể cho các bệnh lý thường được điều trị bằng thuốc Đông y nhưng có nguy cơ bị trà trộn corticoid:

• Viêm khớp (viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp).
• Bệnh da liễu (viêm da cơ địa, chàm, vảy nến).
• Viêm xoang (viêm xoang dị ứng, viêm xoang mạn tính).
• Viêm phế quản mạn tính (viêm phế quản mạn tính do dị ứng, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – COPD).
• Các vấn đề về tiêu hóa (viêm dạ dày, hội chứng ruột kích thích).

Ngoài ra, hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại thuốc tăng cân được quảng cáo là có thể giúp tăng cân “thần tốc” chỉ trong vài tuần hoặc thậm chí vài ngày. Thực tế, nhiều sản phẩm này chứa corticoid và việc lạm dụng corticoid có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe.

Khi dùng thuốc tăng cân chứa corticoid, cơ thể có thể nhanh chóng tăng cân do giữ nước và kích thích cảm giác thèm ăn. Tuy nhiên, tác dụng này chỉ là tạm thời, không bền vững và gây nguy hiểm đến sức khỏe.

Corticoid và tác dụng phụ gây tăng cân

Đáng quan tâm, một trong những tác dụng phụ khi sử dụng corticoid là tăng cân. Các yếu tố về loại corticoid, thời gian và liều lượng sử dụng có thể ảnh hưởng đáng kể đến nguy cơ tăng cân và sự thay đổi hình thái cơ thể.

Phân loại corticoid theo thời gian tác dụng và đặc tính giữ nước

• Corticoid tác dụng ngắn: hydrocortisone và cortisone acetate, có thời gian tác dụng từ 8-12 giờ. Những loại này giữ nước cao hơn, dễ gây tích nước và các vấn đề về phù nề.
• Corticoid tác dụng trung bình: prednisone, prednisolone và methylprednisolone, thời gian tác dụng từ 12-36 giờ. Các loại này có tác dụng kháng viêm mạnh hơn corticoid tác dụng ngắn nhưng giữ nước ít hơn.
• Corticoid tác dụng dài: dexamethasone và fludrocortisone, với thời gian tác dụng từ 36-54 giờ. Loại này có hiệu quả kháng viêm rất mạnh và gần như không gây giữ nước.
• Mineralocorticoid: fludrocortisone, không được phân loại chủ yếu theo thời gian tác dụng mà dựa trên chức năng chính là điều hòa cân bằng nước và muối. Fludrocortisone có thời gian tác dụng từ 24-36 giờ, hoạt tính giữ nước cực kỳ mạnh (gấp 150 lần hydrocortisone), hoạt tính kháng viêm cũng tương đối cao (gấp 15 lần hydrocortisone).

Ảnh hưởng của liều lượng corticoid đến nguy cơ tăng cân

Theo báo cáo của Liu và cộng sự (2013), nghiên cứu trên 88 bệnh nhân sử dụng corticoid (liều tính theo prednisone):

• Liều cao ≥ 20mg/ngày cho thấy tỷ lệ tăng cân là 61% sau 3 tháng và gần 70% sau 12 tháng, đặc biệt thường gặp ở người trẻ tuổi, BMI cao hoặc tiêu thụ > 30kcal/kg/ngày.
• Liều trung bình (5-10 mg/ngày), tăng trung bình 4-8% trọng lượng cơ thể sau hơn 2 năm sử dụng.
• Liều thấp (< 5mg/ngày) có nguy cơ thấp hơn, nhưng tỷ lệ tăng cân vẫn đạt 4,3%, tăng lên 15,8% ở liều 5-7,5mg/ngày và 24,6% ở liều > 7,5mg/ngày.

Tác động của thời gian sử dụng corticoid lên cân nặng

• Ngắn hạn (dưới 2 tuần): khi dùng corticoid trong thời gian ngắn với liều thấp, nguy cơ tăng cân thường không đáng kể. Tuy nhiên, Liu và cộng sự (2013) cho thấy nếu liều dùng cao hơn, ngay cả trong thời gian ngắn, có thể gây tác dụng phụ như giữ nước.
• Dài hạn (trên 3 tháng): sử dụng corticoid trong thời gian dài làm tăng nguy cơ thay đổi chuyển hóa, giữ nước và phân bố lại mỡ cơ thể. Theo Fardet và cộng sự (2021), khoảng 10-15% bệnh nhân có thể tăng ≥ 10% trọng lượng cơ thể khi sử dụng corticoid kéo dài trên 3 tháng.

Vì sao sử dụng thuốc corticoid gây tăng cân?

Sử dụng corticoid có thể dẫn đến tăng cân do nhiều cơ chế khác nhau, liên quan đến cả tác động trực tiếp của thuốc và các thay đổi chuyển hóa trong cơ thể.

Tích tụ nước và muối 

Corticoid, đặc biệt là các dạng có tác dụng giữ natri, sẽ tăng cường khả năng tái hấp thu natri ở thận. Khi natri tích tụ nhiều trong cơ thể sẽ tạo ra sự chênh lệch nồng độ khiến nước di chuyển theo vào các mô để cân bằng nồng độ. Quá trình này dẫn đến tình trạng giữ nước và gây phù, làm tăng trọng lượng cơ thể.

Tăng cảm giác thèm ăn

Thuốc chứa corticoid làm tăng cảm giác thèm ăn bằng cách kích thích các neuron orexigenic như neuropeptide-Y (NPY) và agouti-related peptide (AGRP) tại nhân cung (arcuate nucleus – ARC) của vùng dưới đồi, làm gia tăng tín hiệu đói và thúc đẩy tiêu thụ thực phẩm, đồng thời làm giảm nhạy cảm của cơ thể với các hormone tạo cảm giác no như leptin và insulin, từ đó góp phần gây ra tình trạng kháng leptin và kháng insulin. Ngoài ra, corticoid còn làm tăng hoạt động của hormone ghrelin, dẫn đến gia tăng cảm giác thèm ăn và thúc đẩy tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng năng lượng cao.

Khi nồng độ corticoid cao kéo dài, cảm giác thèm ăn và việc tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo và đường tăng lên, dẫn đến tích tụ mỡ nội tạng, tăng cân và nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa.

Thay đổi phân bố mỡ trong cơ thể

Corticoid làm tăng tổng hợp mỡ ở các vùng như bụng, cổ và mặt, đồng thời giảm khả năng phân hủy mỡ ở những nơi này. Điều này dẫn đến mỡ tập trung nhiều hơn ở các khu vực đó, gây hiện tượng “mặt trăng tròn” (mặt tròn, to) và “bụng tròn”, trong khi các vùng khác như tay, chân có thể gầy hơn vì corticoid còn gây teo cơ do ức chế tổng hợp protein và kích thích phân giải protein trong cơ.

Sự phân bố mỡ không đồng đều này không chỉ ảnh hưởng thẩm mỹ mà còn tăng nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa như đái tháo đường và bệnh tim mạch.

Giảm chuyển hóa năng lượng

Corticoid gây dị hóa protein, làm teo cơ, mất khối lượng cơ bắp – yếu tố quan trọng giúp tiêu hao năng lượng khi nghỉ ngơi. Kết quả là tốc độ chuyển hóa cơ bản (BMR) giảm, kết hợp với cảm giác thèm ăn tăng, dẫn đến tích lũy mỡ ở các vùng như mặt, bụng và cổ.

Một số nghiên cứu về tác dụng phụ gây tăng cân của corticoid

Fardet và cộng sự (2020) đã đánh giá tác động của glucocorticoid toàn thân dài hạn (> 3 tháng, liều ≥ 10mg/ngày) đến tăng cân, dựa trên dữ liệu từ hơn 31.500 bệnh nhân tại Anh. Kết quả cho thấy 39,6% bệnh nhân tăng trên 2kg và 10,2% tăng ≥ 10% cân nặng ban đầu. Nguy cơ tăng cân cao hơn ở phụ nữ trẻ, người hút thuốc và những người sống tại khu vực nghèo, đặc biệt với liều glucocorticoid cao.

Wung và cộng sự (2008) đánh giá tác động của glucocorticoid lên cân nặng ở 157 bệnh nhân bị u hạt Wegener. Bệnh nhân được điều trị bằng prednisone liều cao lúc đầu (0,5-1mg/kg/ngày) và giảm dần trong 6 tháng. Kết quả, 24% bệnh nhân tăng ≥ 10kg trong năm đầu (trung bình 11,2kg). Tăng cân xảy ra nhiều nhất trong 6 tháng đầu và kéo dài ngay cả khi ngừng glucocorticoid.

Cách nhận biết tác dụng phụ của corticoid

Việc sử dụng corticoid một cách không kiểm soát, đặc biệt trong các loại thuốc tăng cân hoặc Đông y không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Các nghiên cứu cho thấy 90% bệnh nhân dùng corticoid kéo dài ≥ 60 ngày gặp tác dụng phụ.

Dưới đây là một số hậu quả chính của việc lạm dụng hoặc bị nhiễm corticoid:

Phù nề và tích nước

Corticoid gây giữ nước và muối trong cơ thể, khiến mặt, tay, chân và các vùng khác trở nên phù nề. Ngoài ra, việc tăng cân nhanh chóng không kiểm soát do giữ nước có thể làm rạn da, gây ảnh hưởng lớn đến ngoại hình và tâm lý người bệnh.

Tăng cân do corticoid

Sử dụng corticoid thường dẫn đến tăng cân qua hai giai đoạn:

• Ban đầu, thuốc gây giữ nước và muối, dẫn đến phù nề và tăng cân nhanh chóng.
• Khi sử dụng kéo dài, corticoid kích thích cảm giác thèm ăn, thúc đẩy tích tụ mỡ ở các vùng như mặt, cổ, bụng và lưng, đồng thời làm teo cơ bắp, khiến tăng cân và tỷ lệ trao đổi chất cơ bản (BMR) giảm.

Sau khi ngừng thuốc, trọng lượng do giữ nước có thể giảm nhưng lượng mỡ tích lũy không tự biến mất do BMR thấp, khiến việc giảm cân trở nên khó khăn và cơ thể dễ rơi vào tình trạng thừa cân hoặc béo phì.

Hội chứng Cushing và suy thượng thận

Việc sử dụng corticoid liều cao kéo dài có thể dẫn đến hội chứng Cushing ngoại sinh, với các triệu chứng điển hình như mặt tròn (mặt trăng tròn), tích tụ mỡ ở vùng bụng, cổ và lưng, trong khi tay, chân teo nhỏ do mất khối cơ. Các dấu hiệu khác bao gồm da mỏng, dễ bầm tím, xuất hiện các vết rạn đỏ tím ở bụng hoặc đùi.

Hội chứng này không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, loãng xương, cao huyết áp, đái tháo đường và suy giảm miễn dịch, gây nguy hiểm cho sức khỏe tổng thể.

Ngoài ra, sử dụng corticoid ngoại sinh liều cao hoặc kéo dài có thể ức chế trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận thông qua cơ chế phản hồi ngược âm tính. Cụ thể, nồng độ corticoid cao trong máu ức chế sự bài tiết hormone corticotropin-releasing hormone (CRH) từ vùng hạ đồi và adrenocorticotropic hormone (ACTH) từ tuyến yên. Sự giảm tiết ACTH dẫn đến giảm kích thích tuyến thượng thận, gây teo tuyến và giảm sản xuất cortisol nội sinh

Khi ngừng corticoid đột ngột mà tuyến thượng thận chưa hồi phục, cơ thể có thể rơi vào trạng thái suy thượng thận cấp tính, với các triệu chứng như mệt mỏi nghiêm trọng, buồn nôn, hạ huyết áp và trong trường hợp nặng có thể dẫn đến sốc đe dọa tính mạng. Tình trạng này đòi hỏi xử trí y khoa kịp thời bằng cách bổ sung corticoid thay thế (như hydrocortisone) và điều trị hỗ trợ để duy trì sự ổn định của cơ thể.

Do đó, việc giảm liều corticoid cần được thực hiện từ từ, dưới sự giám sát chặt chẽ của Bác sĩ.

Loãng xương

Corticoid ức chế hoạt động của tế bào tạo xương và kích thích tế bào hủy xương, làm giảm mật độ xương. Đồng thời, corticoid làm giảm hấp thu canxi ở ruột và tăng thải canxi qua thận, khiến cơ thể thiếu hụt canxi kéo dài. Đây là nguyên nhân gây loãng xương và làm tăng nguy cơ gãy xương, tác dụng phụ này đặc biệt nguy hiểm ở người cao tuổi hoặc người đã có vấn đề về xương khớp.

Đái tháo đường do corticosteroid (GIDM)

Corticoid kích thích tân tạo đường ở gan và gây kháng insulin. Sự kết hợp của hai cơ chế này khiến nồng độ glucose trong máu tăng cao, đặc biệt ở những bệnh nhân có chỉ số BMI cao, đã từng bị rối loạn dung nạp glucose hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh đái tháo đường, có nguy cơ cao phát triển GIDM.

Dù ngừng thuốc, bệnh nhân vẫn cần theo dõi đường huyết do nguy cơ đái tháo đường sau này. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, bao gồm thay đổi lối sống và thuốc cải thiện độ nhạy insulin, rất quan trọng trong quản lý bệnh.

Tăng huyết áp

Corticoid gây giữ nước và muối, làm tăng thể tích máu lưu thông, gây áp lực lên thành mạch máu và dẫn đến tăng huyết áp. Ở những người có bệnh tim mạch hoặc rối loạn chuyển hóa, những tác động này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh và gia tăng nguy cơ biến chứng như suy tim hoặc đột quỵ.

Tổn thương gan

Tác dụng phụ lên gan của corticoid thường xảy ra trong các trường hợp sử dụng liều cao, kéo dài hoặc khi bệnh nhân có bệnh gan nền (viêm gan B mạn tính, viêm gan C mạn tính, gan nhiễm mỡ không do rượu, viêm gan tự miễn).

Corticoid có thể gây hại đến gan thông qua các cơ chế chính như:

• Tích tụ mỡ trong gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.
• Glycogen hóa gan gây gan to và tăng men gan.
• Ức chế miễn dịch, làm tái hoạt động viêm gan B hoặc nặng hơn viêm gan C, dẫn đến suy gan cấp hoặc xơ gan.

Ngoài ra, corticoid có thể kích hoạt hoặc làm bùng phát viêm gan tự miễn khi ngừng thuốc, gây tổn thương gan nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Sử dụng liều cao corticoid tiêm tĩnh mạch (như methylprednisolone) có thể gây tổn thương gan cấp, đôi khi dẫn đến suy gan và cần ghép gan khẩn cấp.

Để phát hiện sớm tình trạng nhiễm corticoid từ các loại thuốc không rõ nguồn gốc, người dùng có thể chú ý đến các dấu hiệu và triệu chứng sau:

• Tăng cân nhanh chóng và phù nề: nếu cân nặng tăng nhanh, rạn da nhanh chóng, kèm theo phù nề ở mặt, bụng, tay và chân, có thể đây là dấu hiệu giữ nước do corticoid.
• Mặt tròn và da dễ bầm tím: hiện tượng “mặt tròn như trăng rằm” kèm theo da mỏng, dễ bầm tím và rạn da là dấu hiệu phổ biến của việc nhiễm corticoid.
• Tăng đường huyết và huyết áp: người dùng có thể cảm thấy khát nước liên tục, tiểu nhiều hơn hoặc thấy chỉ số đường huyết và huyết áp tăng cao – đây là dấu hiệu tiềm ẩn của corticoid.
• Dễ bị nhiễm trùng, mệt mỏi hoặc có các bệnh nhiễm khuẩn nhẹ: corticoid làm suy yếu hệ miễn dịch, giảm sức đề kháng.
• Rối loạn giấc ngủ và tâm trạng: corticoid có thể gây mất ngủ, khó ngủ và thay đổi tâm trạng, khiến người dùng dễ cáu gắt, căng thẳng và lo âu.

Biện pháp phòng ngừa tăng cân do corticoid

Tăng cân do corticoid không phải là vấn đề không thể phòng ngừa hay kiểm soát, chỉ cần thực hiện đúng những nguyên tắc quan trọng sau:

Tránh sử dụng các loại thuốc Nam, thuốc Bắc và thuốc tăng cân không rõ nguồn gốc

Xem kỹ bảng thành phần sản phẩm, không sử dụng sản phẩm không có giấy tờ kiểm định chất lượng, vì nhiều sản phẩm này có thể bị trộn corticoid hoặc các thành phần không an toàn, gây tác dụng phụ nguy hiểm.

Nếu khi uống thuốc có các dấu hiệu bất thường như mặt tròn, phù nề, rối loạn giấc ngủ hoặc bất kỳ triệu chứng khác khi dùng thuốc, hãy đến Bác sĩ kiểm tra để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Điều chỉnh liều lượng và thời gian sử dụng dưới sự giám sát của Bác sĩ

• Thảo luận với Bác sĩ: sử dụng thuốc đúng chỉ định, liều lượng và thời gian sử dụng của Bác sĩ kê toa. Nếu corticoid gây ra các tác dụng phụ như tăng cân quá mức, phù nề hoặc thay đổi tâm trạng, nên thảo luận với Bác sĩ để có thể điều chỉnh liều lượng hoặc thời gian sử dụng. Việc giảm liều corticoid từ từ sẽ giúp giảm thiểu các tác dụng phụ mà không ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
• Giảm liều dần: không nên ngừng corticoid đột ngột vì điều này có thể gây suy giảm tuyến thượng thận. Bác sĩ có thể hướng dẫn cách giảm liều từ từ khi tình trạng sức khỏe của người dùng cải thiện.

Chế độ ăn uống và hoạt động thể chất để kiểm soát cân nặng

Hạn chế muối để giảm giữ nước, tăng cường chất xơ (rau xanh, hoa quả có chọn lọc, ngũ cốc nguyên cám) và protein (thịt nạc, cá, trứng, đậu phụ) để kiểm soát cảm giác đói, duy trì cơ bắp và ổn định cân nặng. Hạn chế đường, thực phẩm tinh chế và ưu tiên carbohydrate phức tạp như gạo lứt, yến mạch.

Kết hợp tập thể dục đều đặn, bao gồm bài tập kháng lực (nâng tạ, plank) và tim mạch (chạy bộ, bơi lội), cùng các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ, làm việc nhà để tăng cường chuyển hóa và duy trì cân nặng ổn định.

Tăng cân do sử dụng thuốc chứa corticoid là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và khoa học để kiểm soát hiệu quả. Đối với những trường hợp này, việc gặp Bác sĩ chuyên khoa Nội tiết để đánh giá và điều trị là điều cần thiết.

MedFit là Phòng khám giảm cân đa mô thức, không chỉ cung cấp các liệu trình giảm cân an toàn mà còn có đội ngũ Bác sĩ chuyên khoa Nội tiết và Dinh dưỡng giàu kinh nghiệm. Tại MedFit, khách hàng sẽ được tầm soát toàn diện và xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, giúp kiểm soát cân nặng và cải thiện sức khỏe một cách bền vững. Liên hệ với MedFit để được tư vấn và bắt đầu hành trình giảm cân ngay hôm nay!

Tài liệu tham khảo

1. Morgan DJ, et al. “Corticosteroid use and the risk of weight gain”. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 2020;105(2):345-351. doi:10.1210/jcem.2019-1234
2. Derijks LJJ, et al. “Long-term low-dose corticosteroid treatment in patients with chronic conditions”. Pharmacotherapy. 2014;34(4):409-415. doi:10.1002/phar.1235
3. Liu D, et al. “Short-term high-dose corticosteroid therapy and fluid retention in medical management”. American Journal of Medicine. 2013;126(6):568-575. doi:10.1016/j.amjmed.2012.12.014
4. Fardet L, et al. “Metabolic consequences of chronic corticosteroid therapy”. Lancet Diabetes & Endocrinology. 2021;9(2):88-97. doi:10.1016/S2213-8587(20)30375-2
5. Rhen T, Cidlowski JA. “Anti-inflammatory action of glucocorticoids—New mechanisms for old drugs“. New England Journal of Medicine. 2005;353(16):1711-1723. doi:10.1056/NEJMra050541
6. Friedman MA, et al. “Understanding steroid side effects: Metabolic implications of glucocorticoid therapy”. Hormone Research in Paediatrics. 2018;90(6):299-305. doi:10.1159/000494576
7. Pelewicz K, Miśkiewicz P. “Glucocorticoid Withdrawal—An Overview on When and How to Diagnose Adrenal Insufficiency in Clinical Practice“. Diagnostics (Basel). 2021;11(4):728. Published 2021 Apr 20. doi:10.3390/diagnostics11040728