Dùng thuốc lợi tiểu để giảm cân – Cảnh báo từ chuyên gia

Hiện nay, trên nhiều diễn đàn làm đẹp, không ít người chia sẻ và lan truyền các phương pháp giảm cân nhanh chóng. Trong số đó, việc sử dụng thuốc lợi tiểu hoặc các sản phẩm có tác dụng lợi tiểu để giảm cân không còn xa lạ – thậm chí khá phổ biến. Đáng lo ngại là nhiều người dùng các sản phẩm này mà không hiểu rõ cơ chế tác động cũng như những rủi ro tiềm ẩn. Liệu thuốc lợi tiểu có thật sự mang lại hiệu quả giảm cân như kỳ vọng? Hãy cùng MedFit tìm hiểu qua bài viết này.

Thuốc lợi tiểu là gì?

Thuốc lợi tiểu, đúng như tên gọi của nó, là nhóm thuốc có tác dụng tăng bài tiết nước tiểu nhằm giảm thể tích tuần hoàn. Vì vậy, thuốc lợi tiểu thường được chỉ định trong các bệnh lý tim mạch như tăng huyết áp, suy tim, các bệnh lý liên quan tới phù.

Hiện nay, có 5 loại thuốc lợi tiểu được biết đến với nhiều mục đích điều trị khác nhau. Mỗi nhóm thuốc có một cơ chế hoạt động riêng biệt, cụ thể:

• Thuốc lợi tiểu quai: bao gồm các hoạt chất furosemide, bumetanide, torsemide. Cơ chế hoạt động là ức chế tái hấp thu Na+, K+, Cl- ở quai Henle, gây tăng thải natri kéo theo tăng thải nước. Thuốc lợi tiểu quai là chỉ định đầu tay trong điều trị suy tim sung huyết, ngoài ra còn được sử dụng trong cơn tăng huyết áp cấp hay phù cấp.

• Thuốc lợi tiểu thiazide: bao gồm chlorothiazide, hydrochlorothiazide với cơ chế ức chế tái hấp thu Na+, hỗ trợ bài tiết nước tiểu và giảm canxi niệu. Thường được dùng trong bệnh tăng huyết áp, phối hợp với thuốc chẹn kênh canxi và thuốc ức chế men chuyển hoặc dùng trong các trường hợp bị phù.

• Thuốc lợi tiểu giữ kali: phổ biến nhất là spironolactone. Spironolactone có tác động đối kháng aldosterone tại thận làm tăng bài tiết Na+, Cl- và nước. Spironolactone được chỉ định trong bệnh suy tim có phân suất tống máu giảm dưới 35%, xơ gan cổ trướng…

• Thuốc lợi tiểu ức chế carbonic anhydrase: gồm có acetazolamide, dorzolamide với cơ chế ức chế tái hấp thu natri ở ống lượn gần dẫn tới tăng thải Na+, K+ và nước tiểu. Nhóm thuốc này thường được chỉ định trong bệnh tăng nhãn áp, động kinh…

• Thuốc lợi tiểu thẩm thấu: gồm có mannitol và sorbitol, có tác dụng kéo nước tại ống thận và bài tiết ra ngoài. Thường được chỉ định trong bệnh tăng nhãn áp, tăng áp lực nội sọ.

Như vậy, tới thời điểm hiện tại, mặc dù có nhiều tác động trên lâm sàng, chưa có một loại thuốc lợi tiểu nào được chỉ định cho việc giảm cân.

Tuy nhiên, trên thực tế, ngoài các thuốc lợi tiểu kể trên, còn tồn tại một số thảo dược được bào chế trong thực phẩm chức năng giúp giảm cân, có thể kể đến như rễ cỏ tranh, mía lau, mã đề, atiso, cúc hoa. Các thảo dược này đều có tính thanh nhiệt, làm mát và tăng bài tiết nước tiểu, vì vậy thường được phối trộn trong các loại thực phẩm chức năng, trà thảo mộc để quảng bá cho tác dụng giảm cân.

Hiệu quả giảm cân của thuốc lợi tiểu

Vì sao thuốc lợi tiểu có thể gây giảm cân?

Sử dụng các chất lợi tiểu như thuốc và thảo dược có thể gây ra tác động giảm cân thông qua việc tăng thải nước và đào thải natri, dẫn tới giảm trọng lượng dịch trong cơ thể. Tuy nhiên, việc dùng thuốc lợi tiểu hoàn toàn không có khả năng loại bỏ mỡ thừa, mà chỉ giảm bớt cân nặng do giảm khối lượng nước thông qua tăng bài tiết nước tiểu.

Trong khi đó, giảm cân thực chất là quá trình giảm tổng trọng lượng cơ thể bằng cách tạo ra sự thâm hụt năng lượng, nghĩa là mức calo nạp vào ít hơn mức calo tiêu hao hàng ngày. Giảm cân chỉ đúng khi loại bỏ được mỡ dư thừa, tăng cơ bắp và nâng cao các chỉ số sức khỏe, đồng thời cơ thể vẫn cảm thấy khoẻ khoắn và tràn đầy năng lượng mỗi ngày.

Vì vậy, sử dụng thuốc lợi tiểu để giảm cân không những không mang lại hiệu quả tích cực, mà còn có nguy cơ gặp nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng do thuốc lợi tiểu gây ra.

Nguy cơ khi sử dụng thuốc lợi tiểu

Do tác động ngăn tái hấp thu natri và tăng thải nước, khi dùng thuốc lợi tiểu có thể xảy ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như:

• Hạ natri máu: có thể gây ra co giật hoặc các di chứng thần kinh.
• Tăng hoặc hạ kali máu: gây nguy hiểm lên hệ tim mạch và có thể dẫn tới tử vong.
• Hạ magie máu: ảnh hưởng tới tim và hệ thần kinh – cơ.
• Tăng acid uric máu: tăng nguy cơ bệnh gout, sỏi thận hoặc các bệnh liên quan tới thận.
• Tăng đường huyết: liệu pháp điều trị với lợi tiểu thiazide kéo dài có thể dẫn đến không dung nạp glucose và đôi khi có thể dẫn đến bệnh đái tháo đường.
• Tăng lipid máu: nhiều nghiên cứu cho thấy sử dụng thuốc lợi tiểu thiazide có thể làm tăng mức cholesterol toàn phần trong huyết tương.
• Một số tác dụng phụ khác: dị ứng, giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương…

Thực trạng sử dụng thuốc lợi tiểu để giảm cân hiện nay

Trong những năm gần đây, việc sử dụng thuốc lợi tiểu như một biện pháp hỗ trợ giảm cân đang trở nên phổ biến, đặc biệt là qua hình thức truyền miệng hoặc quảng bá trên mạng xã hội. Điều đáng lo ngại là phần lớn người dùng không nhận thức được rằng các sản phẩm họ sử dụng có thể chứa hoạt chất lợi tiểu và hiếm khi có sự hướng dẫn từ nhân viên y tế.

Thuốc lợi tiểu vốn là nhóm dược chất được chỉ định điều trị trong các bệnh lý tim mạch hoặc rối loạn thận, nhưng lại thường bị lạm dụng trong thể thao chuyên nghiệp để giảm cân tạm thời hoặc che giấu việc sử dụng chất cấm. Do đó, Cơ quan Chống Doping Thế giới (WADA) đã xếp nhóm này vào danh mục các chất bị cấm (Prohibited List), thuộc mục “Diuretics and Masking Agents” và cấm sử dụng trong mọi giai đoạn thi đấu nếu không có giấy phép điều trị.

Thực tế, nhiều sản phẩm được quảng cáo là “thảo dược giảm cân tự nhiên” lại chứa hoạt chất lợi tiểu mà không công bố rõ:

• Nghiên cứu của Dinh và cộng sự (2013) sử dụng điện di mao quản đã phát hiện 8/26 mẫu thảo dược giảm cân có chứa hydrochlorothiazide – một loại thuốc lợi tiểu không kê đơn.
• Tại Hàn Quốc, hơn 100 trong số 567 sản phẩm giảm cân nhập khẩu bị phát hiện chứa chất lợi tiểu bất hợp pháp.
• Tại Singapore, con số này lên tới 40.000 sản phẩm bị thu giữ trong một đợt kiểm tra năm 2021.

Không chỉ thuốc tân dược, một số loại thảo dược truyền thống, như mã đề, atiso, cúc hoa hay rễ tranh, khi sử dụng liều cao hoặc kéo dài cũng có thể gây lợi tiểu mạnh, dẫn đến nguy cơ mất cân bằng điện giải, tụt huyết áp hoặc rối loạn nhịp tim nếu không được theo dõi y tế.

Trên thị trường hiện nay, nhiều chế phẩm không rõ nguồn gốc chứa hỗn hợp hoạt chất lợi tiểu, nhuận tràng, ức chế thèm ăn hoặc chất kích thích chuyển hóa (như caffeine, sibutramine, thyroxine hoặc ephedrine). Các chất này được phát hiện trong nhiều nghiên cứu tại UAE, Iraq, Hà Lan, Anh và Mỹ – phần lớn đều không công bố thành phần rõ ràng, gây khó khăn trong việc kiểm soát rủi ro cho người tiêu dùng (Alhusseini và cộng sự, 2021; Mohammed và cộng sự, 2023; Ernst và Pittler, 2002).

Tác dụng giảm cân của các sản phẩm nói trên chủ yếu đến từ việc gây mất nước, giảm cảm giác đói hoặc kích thích đại tiện – chứ không tác động tới khối mỡ thật sự. Do đó, hiệu quả thường chỉ mang tính ngắn hạn và dễ bị đảo ngược khi ngừng sử dụng. Điều này đồng thời đi kèm với nguy cơ tụt huyết áp, mất điện giải, chóng mặt, rối loạn nhịp tim và suy thận nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Vì vậy, để phòng tránh rủi ro từ việc lạm dụng thuốc lợi tiểu trong giảm cân, người dân cần thận trọng khi sử dụng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, không tự ý dùng thuốc mà không có chỉ định y khoa. Bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như choáng váng, tim đập nhanh, yếu cơ hay khát nhiều cũng nên được thăm khám y tế ngay lập tức để ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Muốn giảm cân khoa học phải làm sao?

Giảm cân khoa học có hai nguyên tắc chính là giảm cung cấp năng lượng, tăng cường vận động hoặc phối hợp cả hai. Can thiệp lối sống là nền tảng đảm bảo duy trì giảm cân bền vững và an toàn, bao gồm các biện pháp như chế độ dinh dưỡng cân đối, tăng cường tập luyện thể lực và thực hiện một lối sống lành mạnh.

Điều trị bằng thuốc được cân nhắc trong các trường hợp can thiệp lối sống trong 3 tháng không giúp giảm được 5% cân nặng hoặc trường hợp người bệnh có BMI ≥ 25kg/m². Tuy nhiên, cần phối hợp việc sử dụng thuốc với can thiệp lối sống và cần phải có chỉ định của Bác sĩ điều trị.

6 loại thuốc hiện nay đã được phê duyệt trong điều trị béo phì bao gồm tirzepatide, semaglutide, liraglutide, naltrexone-bupropion, phentermine-topiramate, orlistat và setmelanotide. Tại Việt Nam, Bộ Y tế hiện mới chỉ phê duyệt 2 loại thuốc điều trị béo phì là orlistat và liraglutide, các thuốc còn lại chưa được cấp phép lưu hành chính thức. Do đó, người bệnh cần đặc biệt thận trọng khi tiếp cận các thuốc giảm cân qua mạng hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Tóm lại, việc sử dụng thuốc lợi tiểu để giảm cân là sai lệch về bản chất và tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe nghiêm trọng. Các sản phẩm chứa hoạt chất lợi tiểu – dù là thuốc hay thảo dược – chỉ gây giảm cân tạm thời do mất nước mà không làm giảm khối mỡ thật sự. Lạm dụng các chế phẩm không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến mất cân bằng điện giải, rối loạn nhịp tim, suy thận hoặc đột quỵ. Giảm cân an toàn cần dựa trên can thiệp lối sống lành mạnh, có thể phối hợp dùng thuốc theo đúng chỉ định của Bác sĩ chuyên khoa.

Tại Phòng khám MedFit, từng liệu trình giảm cân được xây dựng dựa trên nền tảng khoa học, cá thể hóa theo từng thể trạng và được theo dõi chặt chẽ bởi đội ngũ Bác sĩ giàu kinh nghiệm. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc cải thiện cân nặng mà còn hướng đến một cơ thể khỏe mạnh, tràn đầy năng lượng và bền vững lâu dài. Đặt lịch tư vấn cùng Bác sĩ tại MedFit để bắt đầu hành trình giảm cân an toàn – hiệu quả – phù hợp với chính bạn.

Tài liệu tham khảo

1. World Anti Doping Agency (WADA). The Prohibited List. [online] Available at: The Prohibited List | World Anti Doping Agency [Accessed 12 June 2025]
2. Amy B Cadwallader, et al. The abuse of diuretics as performance-enhancing drugs and masking agents in sport doping: pharmacology, toxicology and analysis. British Journal of Pharmacology. 2010;18. doi:10.1111/j.1476-5381.2010.00789.x
3. Dinh DT, et al. Detection of hydrochlorothiazide in herbal weight loss preparations using capillary electrophoresis. 2013
4. Alhusseini N, et al. Adulteration in dietary supplements marketed for weight loss: UAE cross-sectional analysis. 2021
5. Mohammed Z, et al. Unlabeled pharmacologic agents in herbal supplements in Iraq: a systematic review. 2023
6. Ernst E, Pittler MH. Herbal medicines for obesity: A systematic review. Int J Obes Relat Metab Disord. 2002

Nếu bạn có thắc mắc về chủ đề giảm cân và giảm béo, vui lòng đăng ký để được thăm khám miễn phí với đội ngũ Bác sĩ đa chuyên khoa tại Phòng khám MedFit.

Thăm khám trực tiếp tại phòng khám MedFitThăm khám online (dành cho khách hàng không ở TP.HCM)