Những lợi ích khi sử dụng thuốc đồng vận thụ thể GLP-1 để giảm cân

Hiện nay, có nhiều loại thuốc giảm cân được FDA Hoa Kỳ phê duyệt, mỗi loại đều có cơ chế và hiệu quả riêng. Trong số đó, các chất đồng vận thụ thể GLP-1 nổi bật nhờ hiệu quả giảm cân vượt trội, bền vững và mang lại nhiều lợi ích sức khỏe toàn diện. Vậy tại sao GLP-1 lại trở thành lựa chọn hàng đầu trong điều trị thừa cân và béo phì? Bài viết này sẽ phân tích cơ chế hoạt động và những ưu điểm nổi bật của GLP-1, giúp bạn hiểu rõ lý do nhóm thuốc này đang dẫn đầu trong quản lý cân nặng.

Giới thiệu về GLP-1 và GLP-1RA

Glucagon-like peptide-1 (GLP-1) là incretin thứ hai được phát hiện vào năm 1983, sau incretin đầu tiên là gastric inhibitory peptide (GIP) – một chất ức chế tiết acid dạ dày.

GLP-1 là một hormone peptide dài 30 hoặc 31 acid amin, được tiết chủ yếu bởi ba loại mô trong cơ thể người là các tế bào nội tiết L ở ruột, các tế bào alpha của tuyến tụy và tế bào hệ thần kinh trung ương. Thông qua sự tương tác với thụ thể GLP-1 (GLP-1R) ở tuyến tụy, GLP-1 tham gia vào việc điều hòa cân bằng glucose. Ngoài tuyến tụy, GLP-1R còn phân bố rộng rãi ở các mô khác như phổi, thận, hệ thần kinh trung ương, hệ tim mạch, đường tiêu hóa, dạ dày và dây thần kinh phế vị.

GLP-1 tự nhiên có thời gian bán hủy rất ngắn, chỉ khoảng 1-2 phút tùy loài, do hai nguyên nhân chính là GLP-1 bị phân hủy bởi enzyme dipeptidyl-peptidase 4 (DPP-4) và GLP-1 thải trừ nhanh qua thận.

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 (GLP-1RA) được thiết kế để khắc phục những hạn chế này và tồn tại lâu hơn trong cơ thể. Điều này có thể được thực hiện thông qua:

• Thay đổi cấu trúc của peptide để kháng lại sự phân hủy của DPP-4.
• Gắn thêm các chuỗi acid béo hoặc các phân tử khác để kéo dài thời gian bán hủy và giảm thải trừ qua thận.
• Thiết kế các dạng non-polypeptide hoặc các dạng tổng hợp để duy trì hoạt động tương tự nhưng có tính ổn định cao hơn.

Tương tự GLP-1, các chất đồng vận thụ thể GLP-1 (GLP-1RA) cũng có thể liên kết với GLP-1R và đóng vai trò như GLP-1. Do sự phân bố rộng rãi của thụ thể GLP-1 (GLP-1R) trong cơ thể, các chất đồng vận thụ thể GLP-1 (GLP-1RA) không chỉ giúp kiểm soát đường huyết và giảm cân mà còn mang lại nhiều lợi ích khác. Cụ thể, chúng có tác dụng tích cực đối với hệ tim mạch, gan, hệ thần kinh, hội chứng buồng trứng đa nang và các bệnh thoái hóa thần kinh.

Hiện nay, FDA Hoa Kỳ đã phê duyệt cho 3 loại GLP-1RA sau cho chỉ định giảm cân:

• Liraglutide: có thời gian tác dụng ngắn, cần tiêm hàng ngày.
• Semaglutide: nhờ cấu trúc phân tử cải tiến, semaglutide có thời gian tác dụng kéo dài, chỉ cần tiêm hàng tuần. Cơ chế hoạt động tương tự liraglutide nhưng duy trì hiệu quả ổn định hơn và giảm tần suất sử dụng.
• Tirzepatide: đây là chất đồng vận kép, vừa tác động lên thụ thể GLP-1 vừa kích hoạt thụ thể GIP. Nhờ cơ chế tác động kép, tirzepatide không chỉ cải thiện kiểm soát đường huyết mà còn làm giảm cảm giác thèm ăn hiệu quả hơn so với các chất đồng vận GLP-1 thông thường.

Cơ chế giảm cân của các chất đồng vận thụ thể GLP-1

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 như liraglutide, semaglutide và tirzepatide hoạt động bằng cách bắt chước tác dụng của hormone GLP-1 tự nhiên, hỗ trợ giảm cân thông qua nhiều cơ chế sinh lý khác nhau:

• Tác động lên não: GLP-1 tác động trực tiếp lên vùng dưới đồi và hành não – các khu vực trong não chịu trách nhiệm điều chỉnh cảm giác đói và no. Điều này làm giảm cảm giác thèm ăn và tăng cảm giác no, giúp kéo dài thời gian cảm thấy no sau bữa ăn. Kết quả là người dùng tiêu thụ ít thức ăn hơn, từ đó hỗ trợ giảm cân hiệu quả.
• Tác động lên dạ dày: GLP-1 làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, giữ thức ăn trong dạ dày lâu hơn. Hiệu ứng này kéo dài cảm giác no, giảm cảm giác đói và hạn chế lượng thức ăn tiêu thụ.
• Điều hòa đường huyết: GLP-1 kích thích tuyến tụy tiết insulin – một hormone giúp giảm lượng đường trong máu, đồng thời ức chế tiết glucagon – hormone làm tăng đường huyết. Sự điều hòa này không chỉ kiểm soát hiệu quả bệnh đái tháo đường mà còn giảm cảm giác thèm ăn liên quan đến sự dao động đột ngột của đường huyết, gián tiếp hỗ trợ quá trình giảm cân.

Hiệu quả giảm cân của các chất đồng vận thụ thể GLP-1

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 như liraglutide, semaglutide và tirzepatide đều đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm cân. Tuy nhiên, mỗi loại có mức độ giảm cân và cơ chế tác động khác nhau, mang lại hiệu quả đa dạng cho từng nhóm đối tượng.

Liraglutide là thế hệ đầu tiên trong nhóm GLP-1RA được sử dụng để giảm cân. Các nghiên cứu cho thấy liraglutide giúp giảm trung bình 4,5-6,4% trọng lượng cơ thể, tương đương với 5-7kg sau 1-2 năm sử dụng. Tỷ lệ người đạt giảm ít nhất 5% trọng lượng dao động 63-64,7%. Liraglutide là lựa chọn phù hợp cho những bệnh nhân cần giảm cân vừa phải hoặc không thể dung nạp các thế hệ thuốc sau.

Semaglutide thế hệ tiếp theo của GLP-1RA, mang lại hiệu quả giảm cân vượt trội so với liraglutide. Các nghiên cứu trong chương trình STEP cho thấy semaglutide giúp giảm trung bình 14,9-16% trọng lượng cơ thể, tương đương với 10-15kg sau 68 tuần điều trị. Với tỷ lệ người đạt giảm ít nhất 5% trọng lượng cơ thể lên đến 85-90%, semaglutide là lựa chọn tối ưu cho những bệnh nhân cần giảm cân đáng kể.

Tirzepatide không chỉ tác động lên thụ thể GLP-1 mà còn kích hoạt thêm thụ thể GIP, mang lại hiệu quả giảm cân vượt trội hơn cả semaglutide. Các thử nghiệm trong chương trình SURMOUNT cho thấy tirzepatide giúp giảm 14,7-25,3% trọng lượng cơ thể, đồng thời duy trì hiệu quả giảm cân ban đầu trong thời gian dài. Với mức giảm cân cao nhất, tirzepatide là lựa chọn hàng đầu cho quản lý cân nặng.

Tổng hợp các dữ liệu nghiên cứu cho thấy hiệu quả giảm cân của các chất đồng vận thụ thể GLP-1 tăng dần từ liraglutide đến semaglutide và đạt mức cao nhất với tirzepatide. Việc lựa chọn loại thuốc phù hợp nên dựa trên nhu cầu giảm cân, khả năng dung nạp thuốc và mục tiêu điều trị cụ thể của từng bệnh nhân.

Những lợi ích khi giảm cân với các chất đồng vận thụ thể GLP-1

Điều trị bằng GLP-1RA không chỉ giúp người thừa cân, béo phì đạt được cân nặng lý tưởng mà còn nhận được những lợi ích sức khỏe sau:

Lợi ích trên hệ thần kinh

GLP-1RA cho thấy vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh thần kinh như Alzheimer, Parkinson và đột quỵ nhờ khả năng giảm viêm, bảo vệ tế bào thần kinh và thúc đẩy tái tạo thần kinh:

• Bệnh Alzheimer

Alzheimer là bệnh thoái hóa thần kinh tiến triển, đặc trưng bởi sự tích tụ của amyloid-beta và đám rối thần kinh sợi, dẫn đến mất tế bào thần kinh, suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng GLP-1RA giúp giảm viêm, giảm sự tích tụ amyloid-beta và bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương. Liraglutide đã được chứng minh có khả năng ngăn ngừa suy giảm trí nhớ, bảo vệ tính toàn vẹn của synapse hồi hải mã và giảm viêm. Semaglutide còn thúc đẩy quá trình tự thực bào và ức chế quá trình apoptosis, từ đó bảo vệ tế bào thần kinh.

• Bệnh Parkinson

Parkinson là bệnh thoái hóa thần kinh mạn tính, ảnh hưởng đến hệ thần kinh vận động do mất các tế bào thần kinh sản xuất dopamine.

GLP-1RA cho thấy tác dụng bảo vệ đáng kể đối với tế bào thần kinh dopaminergic ở vùng chất đen và thể vân. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy liraglutide, lixisenatide và semaglutide giúp giảm viêm thần kinh, cải thiện chức năng ty thể và thúc đẩy tái tạo tế bào thần kinh. Đặc biệt, GLP-1RA không chỉ giúp cải thiện chức năng vận động mà còn hỗ trợ tái tạo và cải thiện khả năng nhận thức ở bệnh nhân Parkinson.

• Đột quỵ

GLP-1RA đã chứng minh hiệu quả trong việc giảm nguy cơ đột quỵ, với số liệu cho thấy giảm 26% nguy cơ đột quỵ tử vong và 13% nguy cơ đột quỵ không tử vong. Tác dụng này chủ yếu nhờ vào cơ chế giảm stress oxy hóa, viêm nội mô và ổn định cục máu đông, giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch và bảo vệ mạch máu.

Trong các nghiên cứu trên đối tượng đột quỵ cấp, liraglutide và semaglutide không chỉ giảm kích thước vùng tổn thương mà còn thúc đẩy tái tạo thần kinh. Liraglutide khi sử dụng sớm sau đột quỵ sẽ kích hoạt yếu tố VEGF, giúp giảm tổn thương tế bào thần kinh và cải thiện phục hồi chức năng. Tương tự, semaglutide thúc đẩy tái tạo synapse và sự phát triển sợi trục thần kinh, mở ra hy vọng mới trong điều trị phục hồi sau đột quỵ.

Lợi ích trên tim mạch

Các thụ thể GLP-1R được tìm thấy trên tế bào cơ tim, tế bào nội mô mạch máu và hệ thần kinh tự chủ. GLP-1RA góp phần giảm viêm, hạn chế tổn thương do thiếu máu cơ tim, điều hòa lipid máu và cải thiện chức năng nội mô.

• Xơ vữa động mạch

Trong điều trị xơ vữa động mạch, GLP-1RA, như semaglutide và liraglutide, có tác dụng giảm mức lipid máu và huyết áp, đồng thời làm chậm tiến triển các mảng xơ vữa. Các cơ chế tác động bao gồm giảm viêm, cải thiện chức năng nội mạc mạch máu và ngăn chặn hình thành tế bào bọt macrophage – yếu tố quan trọng trong sự phát triển của mảng xơ vữa.

Nghiên cứu trên động vật cho thấy liraglutide giúp thay đổi đặc tính của đại thực bào, tăng sự phân giải mảng xơ vữa và giảm nguy cơ tắc nghẽn mạch máu. Ngoài ra, liraglutide còn làm chậm quá trình hình thành xơ vữa thông qua cơ chế ức chế tổn thương tế bào cơ trơn mạch máu qua con đường AMPK.

• Tăng huyết áp

Trong kiểm soát tăng huyết áp, GLP-1RA cho thấy hiệu quả giảm huyết áp đáng kể. Thí nghiệm trên động vật chỉ ra rằng liraglutide kích thích tiết peptide lợi niệu nhĩ (ANP) giúp hạ huyết áp.

Trong các nghiên cứu lâm sàng, GLP-1RA được chứng minh làm giảm stress oxy hóa, tăng sản xuất nitric oxide (NO), cải thiện giãn mạch và kiểm soát huyết áp, đặc biệt rõ rệt ở bệnh nhân suy tim sung huyết.

• Giảm biến cố nguy cơ tim mạch

GLP-1RA mang lại lợi ích đáng kể trong việc cải thiện sức khỏe tim mạch, đặc biệt ở nhiều nhóm đối tượng khác nhau, không phân biệt giới tính, chỉ số BMI hay mức lọc cầu thận eGFR.

Theo nghiên cứu, GLP-1RA giúp giảm 14% nguy cơ gặp các biến cố tim mạch nghiêm trọng, bao gồm giảm 13% tỷ lệ tử vong do tim mạch, 9% nguy cơ nhồi máu cơ tim không tử vong và 13% đột quỵ không tử vong.

Ngoài ra, GLP-1RA còn giảm 13% tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân và 14% nhu cầu tái thông mạch vành, khẳng định vai trò quan trọng trong phòng ngừa và quản lý các bệnh lý tim mạch.

• Suy tim

Về mặt điều trị suy tim, GLP-1RA có xu hướng giảm tỷ lệ nhập viện do suy tim (OR 0,90, 95% CI: 0,80-1,01, p = 0,092), mặc dù kết quả này không đạt ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy lợi ích này rõ ràng hơn khi GLP-1RA được sử dụng kết hợp với các liệu pháp khác, chẳng hạn như chất ức chế SGLT2.

Lợi ích trên thận

Trên thận, GLP-1 cho thấy khả năng bảo vệ thông qua việc giảm viêm, xơ hóa và stress oxy hóa trong các mô hình bệnh thận. GLP-1 hoạt động trên các thụ thể tại cơ trơn mạch máu thận, tăng lưu lượng huyết tương thận, cải thiện tốc độ lọc cầu thận và thúc đẩy quá trình bài tiết natri (natriuresis) và lợi tiểu.

GLP-1RA mang lại lợi ích đáng kể cho sức khỏe thận, thể hiện qua việc giảm 24% nguy cơ gặp các kết quả tổng hợp liên quan đến bệnh thận. Phân tích cho thấy tác dụng bao gồm giảm 26% nguy cơ xuất hiện macroalbumin niệu mới và làm chậm quá trình suy giảm mức lọc cầu thận (eGFR). Đặc biệt, ở nhóm bệnh nhân có eGFR dưới 60mL/phút/1,73m², hiệu quả giảm nguy cơ các biến cố thận nổi bật khi so sánh với giả dược.

Lợi ích trên hệ nội tiết

GLP-1RA không chỉ mang lại lợi ích bảo vệ hệ thần kinh, tim mạch và thận mà còn mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho hệ nội tiết.

• Tuyến tụy

GLP-1 đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chức năng tuyến tụy, đặc biệt là tăng cường hoạt động của tế bào beta. GLP-1 kích thích sự sản xuất và tiết insulin từ tế bào beta theo cách phụ thuộc glucose, giúp duy trì mức đường huyết ổn định mà không gây hạ đường huyết quá mức. Đồng thời, GLP-1 ức chế sự tiết glucagon từ tế bào alpha tuyến tụy, làm giảm lượng glucose được sản xuất từ gan. Sự cân bằng giữa insulin và glucagon này đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các biến động đường huyết, đặc biệt ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2.

Bên cạnh việc hỗ trợ tiết insulin, GLP-1 còn có tác dụng bảo vệ và tái tạo tế bào beta tuyến tụy. Hormone này làm giảm tổn thương tế bào beta thông qua cơ chế chống apoptosis, đồng thời kích thích quá trình tái tạo và tăng sinh tế bào beta, giúp cải thiện đáng kể khả năng sản xuất insulin nội sinh. Điều này không chỉ làm chậm quá trình suy giảm chức năng tuyến tụy mà còn làm chậm tiến triển đến bệnh đái tháo đường, thể hiện qua các nghiên cứu được trình bày dưới đây.

Nghiên cứu từ Đại học Alabama tại Birmingham cho thấy semaglutide với liều 2,4mg mỗi tuần có thể giúp giảm hơn 60% nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường típ 2 ở bệnh nhân béo phì. Kết quả này được rút ra từ hai thử nghiệm lâm sàng lớn là STEP 1 và STEP 4. Trong thử nghiệm STEP 4, những bệnh nhân tiếp tục dùng semaglutide sau 20 tuần đầu đã giảm nguy cơ mắc đái tháo đường từ 11,4% xuống còn 7,7% ở tuần thứ 68. Kết quả này cho thấy điều trị duy trì bằng semaglutide là cần thiết để giảm nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường típ 2. Đặc biệt, semaglutide không chỉ mang lại hiệu quả cho người tiền đái tháo đường mà còn giúp giảm nguy cơ đáng kể ở cả những người có đường huyết bình thường.

Nghiên cứu khác cho thấy tirzepatide giúp giảm nguy cơ mắc đái tháo đường típ 2 hơn 90% so với nhóm dùng giả dược. Cụ thể, sau 176 tuần điều trị, chỉ 1,3% người sử dụng tirzepatide được chẩn đoán mắc đái tháo đường, so với 13,3% ở nhóm giả dược. Ngay cả sau khi ngừng điều trị trong 17 tuần, tỷ lệ mắc đái tháo đường ở nhóm sử dụng tirzepatide vẫn thấp hơn đáng kể, chỉ 2,4% so với 13,7% ở nhóm giả dược. Điều này cho thấy tirzepatide có tác dụng mạnh mẽ trong việc ngăn ngừa tiến triển bệnh đái tháo đường ở những người có nguy cơ cao.

• Hội chứng buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là rối loạn nội tiết và chuyển hóa phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, đặc trưng bởi rối loạn rụng trứng, nồng độ androgen cao, buồng trứng có nhiều nang, béo phì và vô sinh. Các rối loạn chuyển hóa đi kèm như kháng insulin và rối loạn lipid máu có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như tăng lipid máu, tăng huyết áp, hội chứng chuyển hóa và đái tháo đường. Ngoài ra, sự gia tăng androgen còn gây ra các vấn đề về da như rậm lông hoặc rụng tóc kiểu nam giới.

GLP-1RA đã được chứng minh mang lại lợi ích trong điều trị PCOS thông qua khả năng giảm cân và cải thiện tình trạng kháng insulin. Ngoài việc hỗ trợ giảm cân, GLP-1RA còn có tác dụng tích cực lên nồng độ androgen, giúp điều chỉnh các triệu chứng chuyển hóa và nội tiết. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng trục GLP-1/GLP-1R có khả năng tăng cường hoạt động của các tế bào hạt ở buồng trứng trong PCOS, cải thiện sự phát triển nang trứng và thúc đẩy quá trình trưởng thành của noãn.

Mặc dù GLP-1RA hứa hẹn trong điều trị bệnh lý này, các cơ chế tác động chi tiết vẫn cần được nghiên cứu thêm. Tuy nhiên, những phát hiện hiện tại đã cho thấy tiềm năng lớn của GLP-1RA trong việc cải thiện cả các triệu chứng lâm sàng và chuyển hóa ở bệnh nhân mắc PCOS.

Lợi ích trên hệ tiêu hóa

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là một tổn thương gan liên quan đến stress chuyển hóa, thường đi kèm với kháng insulin và các biến thể di truyền. Khoảng 10-25% bệnh nhân NAFLD có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH), dẫn đến nguy cơ cao bị xơ gan hoặc ung thư gan. Quá trình bệnh lý liên quan đến tích tụ acid béo tự do và carbohydrate trong gan, gây tổn thương tế bào, viêm và xơ hóa.

GLP-1RA không chỉ hạ đường huyết, giảm mỡ máu, giảm cân và bảo vệ tim mạch mà còn cho thấy hiệu quả rõ rệt trong điều trị NAFLD. Liraglutide cải thiện kháng insulin, giảm viêm và xơ hóa gan ở chuột thí nghiệm, đồng thời cải thiện gan nhiễm mỡ và thoái hóa tế bào gan ở bệnh nhân NASH. Thử nghiệm lâm sàng pha 2 kéo dài 72 tuần với semaglutide cũng chứng minh hiệu quả trong điều trị NASH.

GLP-1RA tác động đến quá trình sinh mỡ, độc tính lipid, oxy hóa acid béo, viêm gan và xơ hóa, đồng thời ảnh hưởng tích cực đến hệ vi sinh đường ruột. Tirzepatide được ghi nhận làm tăng adiponectin, giảm các biomarker liên quan đến NASH, góp phần cải thiện NAFLD. Những lợi ích này cho thấy GLP-1RA là liệu pháp tiềm năng trong điều trị NAFLD, từ giảm viêm, giảm mỡ đến cải thiện chuyển hóa gan.

Các lợi ích khác

Bên cạnh những tác dụng nổi bật trên, GLP-1RA còn mang lại nhiều lợi ích cho các cơ quan và hệ thống khác trong cơ thể:

• Hô hấp: GLP-1RA đã cho thấy tiềm năng trong việc cải thiện chức năng hô hấp, đặc biệt ở bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) kèm theo béo phì. Một nghiên cứu lâm sàng cho thấy việc điều trị bằng GLP-1RA giúp giảm viêm đường hô hấp và cải thiện chức năng phổi ở nhóm bệnh nhân này. Cụ thể, GLP-1RA có khả năng ức chế hoạt động của protein kinase C (PKC), từ đó giảm viêm và cải thiện tình trạng tắc nghẽn đường thở.
• Cơ xương khớp: GLP-1 có tác động tích cực đến chuyển hóa xương thông qua tăng tạo xương và giảm hủy xương, nhờ kích thích hormone calcitonin. Nghiên cứu trên mô hình chuột cho thấy GLP-1 cải thiện mật độ và độ bền của xương, giảm nguy cơ loãng xương, đặc biệt ở các đối tượng có nguy cơ cao.
• Da: GLP-1RA hỗ trợ giảm viêm trong các bệnh lý da liễu như vảy nến. Cơ chế này bao gồm giảm số lượng tế bào miễn dịch gamma delta T và giảm biểu hiện IL-17, từ đó cải thiện tình trạng viêm mạn tính và các tổn thương da liên quan.
• Các bệnh lý ung thư: hiện tại, chưa có bằng chứng lâm sàng rõ ràng nào cho thấy GLP-1RA có tác dụng gây ung thư. Tuy nhiên, ngày càng nhiều nghiên cứu đã khẳng định khả năng ức chế sự phát triển của các loại ung thư như buồng trứng, vú, tuyến tiền liệt và tụy. Các thử nghiệm lâm sàng dài hạn với quy mô lớn là cần thiết để đánh giá toàn diện mối quan hệ giữa GLP-1RA và sự phát triển của các loại ung thư.

So sánh tác dụng giảm cân của GLP-1RA và các phương pháp khác

GLP-1RA có gì khác biệt so với các phương pháp giảm cân truyền thống như thay đổi lối sống, thuốc giảm cân hay phẫu thuật?

So sánh với thay đổi lối sống (chế độ ăn và tập luyện)

GLP-1RA mang lại hiệu quả giảm cân vượt trội so với chỉ thay đổi lối sống thông qua chế độ ăn và tập luyện. Nghiên cứu cho thấy, ngay cả khi các phương pháp thay đổi lối sống không đạt được kết quả mong muốn, GLP-1 vẫn giúp giảm cân đáng kể nhờ vào cơ chế giảm cảm giác thèm ăn và làm chậm quá trình rỗng dạ dày. Điều này làm giảm sự phụ thuộc vào ý chí và kỷ luật của người dùng, giúp đạt được mục tiêu giảm cân một cách tự nhiên mà không cần phải áp dụng chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt.

So sánh với các thuốc uống giảm cân khác

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 (GLP-1RA), như semaglutide và tirzepatide, cho thấy hiệu quả vượt trội trong điều trị béo phì so với các thuốc giảm cân khác.

• GLP-1RA giúp giảm trung bình 15% trọng lượng cơ thể, cao hơn đáng kể so với orlistat (2,9-3,4%) và bupropion-naltrexone (6,1%).
• So với phentermine-topiramate (8-10%), GLP-1RA không chỉ mang lại hiệu quả tương đương hoặc cao hơn mà còn ít tác dụng phụ nghiêm trọng hơn, giúp bệnh nhân duy trì điều trị lâu dài.

Ngoài khả năng giảm cân, GLP-1RA còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác như cải thiện đường huyết và chức năng tim mạch, điều mà các thuốc giảm cân khác không đáp ứng được.

Phentermine, mặc dù có hiệu quả cao trong ngắn hạn, lại làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, nhịp tim nhanh và các vấn đề tim mạch, do đó chỉ khuyến cáo sử dụng trong dưới 12 tuần.

Trong khi đó, orlistat dù có thể sử dụng dài hạn (12-24 tháng), nhưng hiệu quả giảm cân thấp, đồng thời gây các tác dụng phụ khó chịu như tiêu chảy, phân dầu và thiếu hụt vitamin tan trong dầu, khiến người dùng khó kiên trì.

Naltrexone-bupropion có hiệu quả giảm cân trung bình nhưng tỷ lệ ngừng thuốc khá cao (24%) do các tác dụng phụ như buồn nôn và táo bón.

Về tính tiện lợi, GLP-1RA ngày càng được cải tiến với các công thức tiêm kéo dài. Nếu như liraglutide yêu cầu tiêm hàng ngày thì semaglutide và tirzepatide chỉ cần tiêm một lần mỗi tuần, giúp nâng cao khả năng tuân thủ điều trị. Điều này khiến GLP-1RA trở thành lựa chọn linh hoạt và ít rủi ro hơn cho những bệnh nhân không muốn hoặc không thể sử dụng các thuốc giảm cân khác.

Tuy nhiên, dù GLP-1RA được đánh giá an toàn và hiệu quả, người dùng vẫn cần theo dõi các tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy và nguy cơ viêm tụy trong quá trình sử dụng kéo dài.

Với khả năng kiểm soát cân nặng bền vững và cải thiện các bệnh lý liên quan như đái tháo đường típ 2 và bệnh tim mạch, GLP-1RA đang ngày càng trở thành lựa chọn ưu tiên trong điều trị béo phì lâu dài.

So sánh với phẫu thuật giảm cân như phẫu thuật cắt dạ dày

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 và phẫu thuật giảm cân đều là các phương pháp hiệu quả cao trong điều trị béo phì, giúp cải thiện các bệnh lý liên quan đến béo phì như đái tháo đường típ 2 và bệnh tim mạch, nhưng khác nhau về mức độ giảm cân, tính lâu dài và mức độ can thiệp.

Phẫu thuật giảm cân là phương pháp xâm lấn giúp điều trị béo phì hiệu quả bằng cách giảm kích thước dạ dày hoặc thay đổi đường tiêu hóa. Các kỹ thuật phổ biến bao gồm đặt vòng thắt dạ dày, tạo hình dạ dày ống đứng, nối tắt dạ dày, phân lưu mật tụy, đảo dòng tá tràng, nối tắt dạ dày với một miệng nối, khâu gấp nếp dạ dày và đặt bóng dạ dày. Phương pháp này mang lại hiệu quả giảm cân nhanh chóng, thường giúp bệnh nhân giảm 25-35% trọng lượng cơ thể, phù hợp cho các trường hợp béo phì nặng cần giảm cân khẩn cấp.

Ngược lại, GLP-1RA là phương pháp không xâm lấn, đạt hiệu quả giảm cân từ từ nhưng bền vững hơn, với mức giảm trung bình khoảng 15% trọng lượng cơ thể sau một liệu trình điều trị. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với những bệnh nhân không thể hoặc không muốn phẫu thuật.

So với phẫu thuật, GLP-1RA có mức độ an toàn cao hơn, với các tác dụng phụ chủ yếu là rối loạn tiêu hóa nhẹ, trong khi phẫu thuật giảm cân đi kèm với các rủi ro liên quan đến can thiệp phẫu thuật và thời gian hồi phục kéo dài. Bên cạnh đó, chi phí phẫu thuật thường rất cao và yêu cầu cơ sở y tế chuyên sâu, hạn chế khả năng tiếp cận. Mặc dù GLP-1RA cũng có chi phí đáng kể nhưng phương pháp này dễ tiếp cận hơn và không đòi hỏi hạ tầng y tế phức tạp, phù hợp với nhiều đối tượng bệnh nhân hơn. Điều này làm cho GLP-1RA trở thành một giải pháp ít rủi ro và linh hoạt trong việc điều trị béo phì.

Tác dụng phụ và những lưu ý khi dùng GLP-1RA

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 (GLP-1RA) được sử dụng rộng rãi trong điều trị béo phì và đái tháo đường típ 2, nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

Tác dụng phụ thường gặp

Các tác dụng phụ phổ biến nhất của GLP-1RA liên quan đến hệ tiêu hóa, bao gồm buồn nôn, nôn, tiêu chảy, táo bón, đầy hơi và đau bụng. Những triệu chứng này thường xuất hiện trong giai đoạn đầu của liệu trình điều trị khi cơ thể đang thích nghi với thuốc và có xu hướng giảm dần theo thời gian.

Đối với hầu hết bệnh nhân, các triệu chứng này chỉ ở mức độ nhẹ đến trung bình và có thể được kiểm soát bằng cách điều chỉnh liều lượng từ từ.

Phản ứng tại chỗ tiêm

Phản ứng tại vị trí tiêm là một tác dụng phụ thường gặp nhưng không nghiêm trọng. Bệnh nhân có thể đau, đỏ hoặc sưng nhẹ tại vùng tiêm. Những triệu chứng này thường không kéo dài và không ảnh hưởng đến hiệu quả của liệu trình điều trị.

Tác dụng phụ toàn thân

Một số bệnh nhân có thể trải qua các tác dụng phụ toàn thân như đau đầu, chóng mặt và mệt mỏi. Những triệu chứng này thường không nghiêm trọng và thường tự hết mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng kéo dài hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, bệnh nhân nên thông báo với bác sĩ để được tư vấn.

Tác dụng phụ ít gặp nhưng nghiêm trọng

GLP-1RA có thể gây ra các biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, bao gồm viêm tụy cấp, rối loạn chức năng thận và hạ đường huyết (đặc biệt khi sử dụng đồng thời với insulin hoặc sulfonylurea).

Tình trạng viêm tụy cấp có thể xảy ra ở một số bệnh nhân có tiền sử bệnh lý tuyến tụy, trong khi suy giảm chức năng thận thường gặp ở bệnh nhân có nền bệnh thận mạn. Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện và xử lý kịp thời các biến chứng này.

Rủi ro lâu dài

Một số nguy cơ lâu dài liên quan đến việc sử dụng GLP-1RA cũng được đề cập trong nghiên cứu. Nguy cơ tăng sản hoặc ung thư tế bào C tuyến giáp đã được ghi nhận trên các mô hình động vật, mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng trên người. Ngoài ra, việc giảm cân nhanh chóng có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật hoặc viêm túi mật ở một số bệnh nhân. Các rủi ro này cần được Bác sĩ thảo luận kỹ lưỡng với bệnh nhân trước khi bắt đầu điều trị và được giám sát trong suốt liệu trình để đảm bảo an toàn tối đa.

Các chất đồng vận thụ thể GLP-1 không chỉ giúp giảm cân hiệu quả mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe vượt trội. Với khả năng giảm cân hiệu quả cao, bền vững, an toàn và cải thiện sức khỏe toàn diện, GLP-1RA đang trở thành lựa chọn hàng đầu trong điều trị béo phì và các bệnh lý đi kèm.

Nếu bạn đang tìm kiếm giải pháp giảm cân an toàn, hiệu quả và cá nhân hóa, MedFit là nơi lý tưởng để bắt đầu. Với đội ngũ Bác sĩ chuyên khoa và chuyên gia dinh dưỡng giàu kinh nghiệm, áp dụng các phác đồ được khuyến cáo trên thế giới và các liệu trình chuyên sâu sử dụng công nghệ tiên tiến, MedFit không chỉ giúp bạn kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện toàn diện sức khỏe. Đừng chần chừ, hãy để MedFit đồng hành cùng bạn trên hành trình thay đổi cuộc sống ngay hôm nay.

Tài liệu tham khảo

1. Muscogiuri G, Cignarelli A, et al. “GLP-1: benefits beyond pancreas“. J Endocrinol Invest. 2014;37(12):1143-1153. doi:10.1007/s40618-014-0137-y
2. Tanday N, Flatt PR, Irwin N. “Metabolic responses and benefits of glucagon-like peptide-1 (GLP-1) receptor ligands“. Br J Pharmacol. 2022;179(4):526-541. doi:10.1111/bph.15485
3. Altintas Dogan AD, Hilberg O, et al. “Respiratory Effects of Treatment with a Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonist in Patients Suffering from Obesity and Chronic Obstructive Pulmonary Disease“. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2022;17:405-414. Published 2022 Feb 22. doi:10.2147/COPD.S350133
4. Dicker D, Sagy YW, et al. “Bariatric Metabolic Surgery vs Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists and Mortality“. JAMA Netw Open. 2024;7(6):e2415392. Published 2024 Jun 3. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.15392
5. Sarma S, Palcu P. “Weight loss between glucagon-like peptide-1 receptor agonists and bariatric surgery in adults with obesity: A systematic review and meta-analysis“. Obesity (Silver Spring). 2022;30(11):2111-2121. doi:10.1002/oby.23563
6. Ard J, Fitch A, et al. “Weight Loss and Maintenance Related to the Mechanism of Action of Glucagon-Like Peptide 1 Receptor Agonists“. Adv Ther. 2021;38(6):2821-2839. doi:10.1007/s12325-021-01710-0
7. Moll H, Frey E, et al. “GLP-1 receptor agonists for weight reduction in people living with obesity but without diabetes: a living benefit-harm modelling study“. EClinicalMedicine. 2024;73:102661. Published 2024 May 27. doi:10.1016/j.eclinm.2024.102661
8. Oladimeji Ewumi. GLP-1 Agonists: The Latest Obesity Long-Term Use Data. [online] Available at: https://www.medcentral.com/endocrinology/obesity/glp-1-agonists-the-latest-obesity-long-term-use-data [Accessed 26 December 2024]
9. Ghusn W, Hurtado MD. “Glucagon-like Receptor-1 agonists for obesity: Weight loss outcomes, tolerability, side effects, and risks“. Obes Pillars. 2024;12:100127. Published 2024 Aug 31. doi:10.1016/j.obpill.2024.100127
10. Popoviciu MS, Păduraru L, et al. “Emerging Role of GLP-1 Agonists in Obesity: A Comprehensive Review of Randomised Controlled Trials“. Int J Mol Sci. 2023;24(13):10449. Published 2023 Jun 21. doi:10.3390/ijms241310449
11. Zhao X, Wang M, et al. “GLP-1 Receptor Agonists: Beyond Their Pancreatic Effects“. Front Endocrinol (Lausanne). 2021;12:721135. Published 2021 Aug 23. doi:10.3389/fendo.2021.721135
12. Tak YJ, Lee SY. “Anti-Obesity Drugs: Long-Term Efficacy and Safety: An Updated Review“. World J Mens Health. 2021;39(2):208-221. doi:10.5534/wjmh.200010
13. Marso SP, Bain SC, et al. “Semaglutide and Cardiovascular Outcomes in Patients with Type 2 Diabetes“. N Engl J Med. 2016;375(19):1834-1844. doi:10.1056/NEJMoa1607141