Tất cả những gì cần biết khi sử dụng liraglutide để giảm cân

Với sự phát triển của nền kinh tế, thay đổi chế độ dinh dưỡng và lối sống ít vận động hơn, tình trạng tăng cân và béo phì đang gia tăng không chỉ ở các quốc gia phát triển mà còn ở các quốc gia đang phát triển, bao gồm cả Việt Nam. Nhu cầu tìm kiếm các phương pháp hỗ trợ giảm cân và điều trị béo phì ngày càng cao, trong đó việc sử dụng thuốc giảm cân đang được nhiều người quan tâm. Dựa trên các nghiên cứu hiện tại, một số loại thuốc đã được phê duyệt cho điều trị giảm cân, bao gồm các thuốc thuộc nhóm GLP-1, trong đó liraglutide là một đại diện nổi bật. Trong bài viết dưới đây, MedFit sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò của liraglutide trong giảm cân dựa trên các chứng cứ y học.

Béo phì là gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thừa cân và béo phì được định nghĩa là tình trạng tích tụ lượng mỡ bất thường hoặc quá mức gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Mức độ béo phì được đánh giá bằng các chỉ số khác nhau như tỷ lệ eo – hông, chỉ số khối lượng mỡ (FMI) và chỉ số khối cơ thể (BMI), trong đó BMI được xem là phương pháp phổ biến, đơn giản, dễ sử dụng và được quốc tế công nhận. BMI được tính bằng lấy cân nặng (kg) chia cho bình phương của chiều cao (m).

Chỉ số BMI	Tình trạng
< 18,5	Thiếu cân
18,5-22,9	Bình thường
23-24,9	Thừa cân
25-29,9	Béo phì độ I
30-34,9	Béo phì độ II
≥ 35	Béo phì độ III

Theo hướng dẫn của Bộ Y Tế, mục tiêu điều trị béo phì là giảm cân nặng 5-15% so với trọng lượng ban đầu trong vòng 6 tháng, từ đó giúp giảm các nguy cơ biến chứng tim mạch, các rối loạn khác như hội chứng ngưng thở khi ngủ, gan nhiễm mỡ… Có thể cân nhắc giảm nhiều cân nặng hơn (từ 20% trở lên) đối với những người có mức độ béo phì cao (BMI từ 35 trở lên). Duy trì cân nặng lý tưởng, phòng ngừa và điều trị các bệnh đồng mắc là hai tiêu chí chính để thành công trong việc điều trị thừa cân và béo phì.

Liraglutide là thuốc gì?

Liraglutide thuộc nhóm đồng vận GLP-1, được dùng dưới dạng tiêm dưới da, có tác động lên trung ương não nhằm tăng cảm giác no, giảm cảm giác đói, làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày và kích thích tuyến tụy tiết insulin kiểm soát đường huyết.

Liraglutide được tạo ra bằng cách thay đổi một số acid amin trong cấu trúc peptide của GLP-1 để cải thiện tác dụng dược động học, thuốc được hấp thu cao nhất sau 11 giờ sau khi tiêm và có thời gian bán hủy lên đến 13 giờ, do đó chỉ cần dùng 1 lần/ngày. Thuốc được đào thải qua gan và thận.

Liraglutide được bán trên thị trường với dạng bút tiêm dưới da có tên gọi là Victoza và Saxenda:

• Victoza: chứa 3ml thuốc với hàm lượng được chia nhỏ theo các liều tương ứng 0,6mg, 1,2mg hoặc 1,8mg. Thuốc được chỉ định dùng để điều trị đái tháo đường típ 2 ở người trưởng thành để kiểm soát đường huyết, có thể phối hợp với các thuốc điều trị đái tháo đường khác như metformin hoặc sulphonylurea ở bệnh nhân không đạt mức đường huyết mục tiêu dù đã dùng liều tối đa.

• Saxenda: chứa 3ml thuốc với hàm lượng được chia nhỏ theo liều tương ứng 0,6mg, 1,2mg, 1,8mg, 2,4mg hoặc 3,0mg. Thuốc được chỉ định để hỗ trợ giảm cân nặng cho người trưởng thành có BMI từ 30 trở lên hoặc từ 27 trở lên và kèm theo ít nhất một bệnh lý liên quan đến cân nặng như rối loạn đường huyết (tiền đái tháo đường), tăng huyết áp, rối loạn lipid máu hoặc hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và cho bệnh nhi từ 12 tuổi trở lên bị béo phì, có cân nặng từ 60kg trở lên.

Liraglutide trong giảm cân

Liraglutide có được chỉ định trong giảm cân không?

Tháng 12/2014, FDA Hoa Kỳ đã phê duyệt cho liraglutide để kiểm soát cân nặng ở người trưởng thành có chỉ số BMI từ 30 trở lên hoặc từ 27 trở lên kèm bệnh lý liên quan đến cân nặng. Đến tháng 4/2020, FDA Hoa Kỳ đã mở rộng phê duyệt liraglutide để điều trị cho bệnh nhi từ 12 tuổi trở lên bị béo phì, được định nghĩa với BMI theo ngưỡng tuổi và giới tương đương với người trưởng thành có BMI từ 30 trở lên hoặc bệnh nhi có cân nặng trên 60kg.

Theo phác đồ chẩn đoán và điều trị béo phì của Bộ Y tế, chỉ định dùng thuốc điều trị béo phì nên được xem xét sử dụng khi liệu pháp thay đổi lối sống không hiệu quả, không đủ hoặc không đạt được lợi ích kiểm soát cân nặng bền vững. Trường hợp không đạt được mục tiêu giảm cân thông qua can thiệp lối sống ở bệnh nhân có chỉ số BMI từ 25 trở lên, nên kết hợp với điều trị bằng thuốc. Liraglutide được Bộ Y tế phê duyệt vào năm 2021 để điều trị béo phì mạn tính với liều 3mg mỗi ngày đối với người có hoặc không có đái tháo đường típ 2.

Có nên dùng liraglutide để giảm cân?

Các loại thuốc giảm cân dài hạn được FDA Hoa Kỳ chấp thuận như orlistat, lorcaserin, phetermine-topiramate, naltrexone-bupropion, semaglutide, tirzepatide và liraglutide đều được chứng minh mang lại hiệu quả giảm cân ít nhất 5%. Theo nghiên cứu của Leventhal-Perek S và cộng sự trên 5000 bệnh nhân từ 20 tuổi trở lên bị béo phì, kết quả cho thấy tỷ lệ bệnh nhân giảm từ 10% cân nặng trở lên sau 9 tháng cao nhất đối với liraglutide (31,3%), tiếp theo là lorcaserin (11,7%) và orlistat (6,0%). Điều đó cho thấy liraglutide là một tác nhân giúp giảm cân mạnh.

Tuy nhiên, khi so sánh với semaglutide thì hiệu quả giảm cân của liraglutide có phần yếu hơn. Nghiên cứu ngẫu nhiên STEP-8 so sánh hiệu quả giảm cân giữa semaglutide và liraglutide ở những đối tượng thừa cân hoặc béo phì không kèm đái tháo đường típ 2 sau 68 tuần cho thấy nhóm bệnh nhân dùng semaglutide giảm 15% cân nặng so với nhóm dùng liraglutide chỉ giảm 6% cân nặng.

Ngoài ra, liraglutide còn mang lại một số lợi ích trên nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh tim mạch và rối loạn lipid máu. Để làm rõ hiệu quả của thuốc trên nhóm bệnh nhân này, Peradze và cộng sự đã thực hiện nghiên cứu ngẫu nhiên, mù đôi, có đối chứng giả dược trên bệnh nhân béo phì không mắc đái tháo đường típ 2, kết quả sau 5 tuần dùng liraglutide cho thấy giảm đáng kể nồng độ cholesterol trong máu, từ đó làm giảm các nguy cơ tim mạch.

Tính an toàn của liraglutide đã được đánh giá thông qua nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng SCALE trên hơn 300 bệnh nhân trong 56 tuần, kết quả cho thấy tỷ lệ xảy ra tác dụng phụ như hạ đường huyết, thay đổi nhịp tim và một số tác dụng phụ khác là tương đương nhau giữa nhóm dùng liraglutide và giả dược, ngoại trừ tác dụng phụ đường tiêu hóa có tỷ lệ cao hơn ở nhóm dùng liraglutide, không ghi nhận kết quả tử vong nào trong thử nghiệm. Nghiên cứu này đã chứng minh cho cho tính an toàn khi dùng liraglutide trong việc kiểm soát cân nặng ở bệnh nhân thừa cân và béo phì.

Hiệu quả giảm cân của liraglutide

Nghiên cứu đánh giá sự tác động dài hạn của thuốc cho thấy có thể giảm được 5,4% cân nặng tại thời điểm sau 1 năm và 4,2% cân nặng tại thời điểm sau 3 năm.

Tuy nhiên, việc ngưng thuốc sau một thời gian dài sử dụng có khả năng gây tăng cân trở lại. Theo một nghiên cứu trên 17.773 bệnh nhân dùng thuốc liraglutide, 18,7% bệnh nhân có tình trạng tăng cân trở lại và 55,7% bệnh nhân vẫn giữ được cân nặng trước lúc ngưng thuốc hoặc tiếp tục giảm thêm cân nặng. Do đó, sau khi ngưng sử dụng thuốc, bệnh nhân vẫn nên tiếp tục duy trì chế độ ăn uống phù hợp và vận động thể lực.

Cách sử dụng liraglutide

Liraglutide là thuốc kê đơn, không nên tự mua ngoài các nhà thuốc mà cần phải được Bác sĩ tư vấn và hướng dẫn sử dụng.

Liraglutide được tiêm dưới da, với liều khởi đầu là 0,6mg/ngày, tăng dần mỗi 0,6mg mỗi tuần đến khi đạt 3mg, nên luân phiên thay đổi các vị trí tiêm để tránh kích ứng nơi tiêm. Thuốc được dùng vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, không liên quan đến bữa ăn.

Do thời gian bán hủy ngắn, liraglutide cần được tiêm 1 lần/ngày để đảm bảo nồng độ thuốc và hiệu quả giảm cân, điều này là một rào cản cho việc tuân thủ quá trình trị liệu của bệnh nhân, khiến cho liraglutide không được ưu tiên lựa chọn so với các thuốc thuộc nhóm đồng vận GLP-1 khác như semaglutide và tirzepatide do chỉ cần dùng 1 lần/tuần.

Tác dụng phụ của liraglutide

Việc đầu tiên trong chiến lược giảm cân nên là thay đổi lối sống, bao gồm xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp và tập luyện thể lực, các thuốc giảm cân như liraglutide là biện pháp điều trị bổ sung nếu việc can thiệp lối sống không mang lại hiệu quả kiểm soát cân nặng. Liraglutide không nên là phương pháp trị liệu đơn thuần vì bên cạnh lợi ích mang lại, thuốc vẫn có chống chỉ định và tác dụng phụ nhất định.

Các vấn đề về đường tiêu hóa

Đây là tác dụng phụ thường gặp nhất (xảy ra với tỷ lệ > 5%), bao gồm buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy, giảm vị giác, khó tiêu và táo bón, vì vậy nên bắt đầu với liều thấp và tăng dần để giảm nhẹ các triệu chứng trên đường tiêu hóa.

Sỏi mật

Nghiên cứu LEADER cho thấy nguy cơ xuất hiện sỏi mật ở người dùng liraglutide là 1,5% so với 1,1% ở nhóm dùng giả dược. Do đó, cần cân nhắc và theo dõi tình trạng viêm túi mật ở những bệnh nhân đang điều trị bằng liraglutide.

Các tác dụng phụ khác khi sử dụng liraglutide

• Viêm tụy cấp: ghi nhận 0,3% trường hợp viêm tụy cấp khi dùng thuốc. Vì vậy nên theo dõi các triệu chứng như đau bụng và nôn ói, ngưng sử dụng thuốc nếu nghi ngờ viêm tụy.
• Hạ đường huyết (đường huyết < 54mg/dl): xảy ra với tỷ lệ 1,6% ở nhóm bệnh nhân dùng thuốc so với 0,8% ở nhóm dùng giả dược, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân dùng liraglutide kèm với các thuốc hạ đường huyết khác như sulfonylurea hoặc insulin. Hướng dẫn bệnh nhân theo dõi các triệu chứng xảy ra khi hạ đường huyết để phát hiện và xử trí kịp thời.
• Tổn thương thận cấp: thường xảy ra do tình trạng mất cân bằng dịch sau các tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, cần cân nhắc nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng thận khi bắt đầu thuốc hoặc khi dùng thuốc kéo dài.
• Tăng nhịp tim: ghi nhận tình trạng tăng nhịp tim với tỷ lệ 0,6% ở nhóm bệnh nhân dùng thuốc so với 0,1% ở nhóm giả dược. Nếu xuất hiện các triệu chứng như hồi hộp, đánh trống ngực hay tim đập nhanh, bệnh nhân cần báo lại ngay cho Bác sĩ điều trị, khuyến cáo ngưng sử dụng thuốc đối với những bệnh nhân có tình trạng tăng nhịp tim trong trạng thái nghỉ ngơi kéo dài khi dùng thuốc.
• Hành vi tự sát: 0,3% bệnh nhân dùng thuốc xuất hiện hành vi tự sát so với 0,1% ở nhóm giả dược, tuy nhiên vẫn không đủ thông tin khẳng định liraglutide dẫn đến tình trạng tự sát ở bệnh nhân. Cần theo dõi các triệu chứng trầm cảm, hành vi tự sát hoặc những thay đổi tâm trạng bất thường trong quá trình dùng thuốc. Ngưng thuốc nếu bệnh nhân xuất hiện những bất thường như trên và không nên dùng thuốc ở bệnh nhân đã từng có ý định tự sát.

Lưu ý khi sử dụng liraglutide

Theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị béo phì của Bộ Y tế, nếu bệnh nhân không đạt được hiệu quả giảm cân ít nhất 5% sau 3 tháng điều trị, Bác sĩ cần đánh giá các yếu tố có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Các yếu tố chính cần xem xét bao gồm:

• Tuân thủ điều trị: đảm bảo bệnh nhân tuân thủ đầy đủ các phương pháp điều trị, bao gồm việc sử dụng thuốc, chế độ ăn uống và tập luyện.
• Tương tác thuốc: xem xét các loại thuốc khác đang sử dụng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả giảm cân.
• Rào cản trong thay đổi lối sống: xem xét các yếu tố liên quan đến thay đổi lối sống có thể cản trở việc giảm cân.

Bệnh nhân không nên tự ý ngừng thuốc hoặc thay đổi liều lượng mà không có sự tư vấn của Bác sĩ điều trị.

Không dùng thuốc trên phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc đang chuẩn bị có thai do chưa có dữ liệu thông tin cho nhóm bệnh nhân này. Thuốc này đặc biệt chống chỉ định đối với bệnh nhân có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc ung thư tuyến giáp thể tủy hoặc tiền sử cá nhân đa u tuyến nội tiết loại 2. Nghiên cứu của Paul và cộng sự phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và phát triển thuốc Hoa Kỳ cho thấy thuốc có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp.

Không khuyến cáo dùng liraglutide kết hợp với các thuốc khác thuộc nhóm GLP-1.

Liraglutide là một trong những lựa chọn thuốc giảm cân hiệu quả và đã được nghiên cứu rộng rãi, hỗ trợ giảm cân bền vững khi kết hợp với thay đổi lối sống. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu, người dùng cần được tư vấn và theo dõi kỹ lưỡng từ các Bác sĩ chuyên khoa.

Tại MedFit – Phòng khám giảm cân đa mô thức, chúng tôi cung cấp liệu trình cá nhân hóa, kết hợp giữa tư vấn dinh dưỡng, vận động và các liệu pháp y khoa, giúp bạn có một hành trình giảm cân an toàn và hiệu quả. Hãy đến MedFit để cùng chúng tôi xây dựng và duy trì lối sống lành mạnh cho sức khỏe tối ưu.

Tài liệu tham khảo

1. Quyết định số 2892/QĐ-BYT về việc ban hành tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh béo phì” ngày 22 tháng 10 năm 2022 của Bộ Y tế
2. Quyết định số 5481/QĐ-BYT về việc ban hành tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường típ 2” ngày 30 tháng 12 năm 2020 của Bộ Y tế
3. Ths.Bs. Vũ Quỳnh Trang. Bệnh viện Nội tiết Trung Ương. “Cập nhật phương pháp điều trị béo phì hiệu quả“. Bộ Y tế
4. “FDA approves weight management drug for patients aged 12 and older“. U.S. Food and Drug Administration
5. “Obesity: preventing and managing the global epidemic“. Report of a WHO consultation. World Health Organ Tech Rep Ser. 2000;894:i-xii, 1-253. PMID: 11234459
6. “Obesity“. World Health Organization
7. Mehta A, Marso SP, Neeland IJ. “Liraglutide for weight management: a critical review of the evidence“. Obes Sci Pract. 2017 Mar;3(1):3-14. doi: 10.1002/osp4.84. Epub 2016 Dec 19. PMID: 28392927; PMCID: PMC5358074
8. Konwar M, Bose D, et al. “Efficacy and Safety of Liraglutide 3.0 mg in Patients with Overweight and Obese with or without Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis“. Int J Clin Pract. 2022 Jul 19;2022:1201977. doi: 10.1155/2022/1201977. PMID: 35936066; PMCID: PMC9325632
9. S Inoue, P Zimmet, et al. “The Asia – Pacific perspective: Redefining obesity and its treatment”. World Health Organization
10. Garvey WT, Birkenfeld AL, et al. “Efficacy and Safety of Liraglutide 3.0 mg in Individuals With Overweight or Obesity and Type 2 Diabetes Treated With Basal Insulin: The SCALE Insulin Randomized Controlled Trial“. Diabetes Care. 2020 May;43(5):1085-1093. doi: 10.2337/dc19-1745. Epub 2020 Mar 5. PMID: 32139381; PMCID: PMC7171937
11. Leventhal-Perek S, Shani M, Schonmann Y. “Effectiveness and persistence of anti-obesity medications (liraglutide 3 mg, lorcaserin, and orlistat) in a real-world primary care setting“. Fam Pract. 2023 Dec 22;40(5-6):629-637. doi: 10.1093/fampra/cmac141. PMID: 36477550
12. Rubino DM, Greenway FL, STEP 8 Investigators, et al. “Effect of Weekly Subcutaneous Semaglutide vs Daily Liraglutide on Body Weight in Adults With Overweight or Obesity Without Diabetes: The STEP 8 Randomized Clinical Trial“. JAMA. 2022 Jan 11;327(2):138-150. doi: 10.1001/jama.2021.23619. PMID: 35015037; PMCID: PMC8753508
13. Team A, Bartelt K, et al. “Many Patients Maintain Weight Loss a Year After Stopping Semaglutide and Liraglutide“