Có nên giảm cân bằng thuốc GLP-1?

Béo phì đã trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu nghiêm trọng, với khoảng 2,6 tỷ người – tương đương 38% dân số thế giới đang gặp phải tình trạng này theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 2020. Nhu cầu sử dụng thuốc giảm cân ngày càng gia tăng, nổi bật trong số đó là các thuốc đồng vận GLP-1, những thuốc này đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA Hoa Kỳ) chấp thuận để điều trị giảm cân trong những năm gần đây. Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về các loại thuốc này và hiệu quả của chúng trong việc quản lý cân nặng.

Tổng quan về GLP-1

Glucagon-like peptide-1 receptor agonists (GLP-1 RA) hay chất đồng vận thụ thể peptide-1 giống glucagon, ban đầu được phát triển để giúp những người mắc bệnh đái tháo đường típ 2 kiểm soát lượng đường trong máu. Tuy nhiên, các thử nghiệm lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên đã chứng minh hiệu quả của một số thuốc đồng vận GLP-1 trong việc giảm cân ở người lớn ngay cả khi không mắc bệnh đái tháo đường, dẫn đến việc FDA Hoa Kỳ đã phê duyệt liraglutide vào năm 2014 và semaglutide vào năm 2021 như một phương pháp điều trị đi kèm với chế độ ăn kiêng hạn chế calo và tập thể dục để kiểm soát cân nặng. Tirzepatide cũng đã được chứng minh giúp giảm cân hiệu quả và đã được FDA Hoa Kỳ chấp thuận vào năm 2022 để điều trị giảm cân cho bệnh nhân không mắc bệnh đái tháo đường típ 2.

Các thử nghiệm lâm sàng đã chỉ ra rằng semaglutide có liên quan đáng kể đến việc giảm cân, lên tới 10-15%. Liraglutide có hiệu quả giảm cân thấp hơn semaglutide. Exenatide tác dụng kéo dài và lixisenatide cũng đã được chứng minh có tác dụng giảm cân, tuy nhiên hiệu quả thấp hơn semaglutide và liragulitde.

Cơ chế của thuốc GLP-1

Thuốc đồng vận GLP-1 có tác động chậm làm rỗng dạ dày, tăng cảm giác no và giảm cảm giác thèm ăn, mang lại hiệu quả giảm cân.

GLP-1 được giải phóng từ các tế bào L trong ruột để đáp ứng với việc hấp thu năng lượng từ thức ăn đưa vào ruột và tạo điều kiện cho các hoạt động sinh lý của cơ thể, bao gồm cả việc làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày trong vòng một giờ sau ăn đã được chứng minh qua các thử nghiệm dược lý.

Trong hệ thống thần kinh trung ương, thụ thể GLP-1 nằm ở vùng dưới đồi, có liên quan đến việc điều chỉnh lượng thức ăn được tiêu thụ vào cơ thể. Coveleski và cộng sự nhận thấy rằng việc sử dụng thuốc đồng vận GLP-1 đã làm giảm cảm giác đói ở phụ nữ mắc bệnh béo phì. Các mô hình chuột cho thấy liraglutide có thể tiếp cận các vùng não cụ thể liên quan đến việc điều chỉnh sự thèm ăn, liên kết các thụ thể GLP-1 trên proopiomelanocortin và các tế bào thần kinh để tăng cảm giác no và giảm cảm giác đói. Những tác dụng này của thuốc đồng vận GLP-1 có thể dẫn đến giảm lượng năng lượng tiêu thụ vào, từ đó tạo điều kiện giảm cân.

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Thời gian đạt hiệu quả giảm cân khi sử dụng thuốc GLP-1

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện trên bệnh nhân sử dụng semaglutide, liraglutide và tirzepatide đã cho thấy rằng:

• Sử dụng liraglutide 1,8mg/ngày giảm được trung bình 3,4 kg trong vòng 26 tuần (nghiên cứu LEAD-6).
• Sử dụng semaglutide 1,7 hoặc 2,4mg/tuần trong vòng 20 tuần giảm được trung bình lần lượt 9,6% và 13,2% so với cân nặng ban đầu (nghiên cứu STEP-6).
• Sử dụng tirzepatide 5, 10 và 15mg/tuần với liều tăng dần đến 15mg/tuần trong vòng 40 tuần có thể giảm 7-9,5kg (nghiên cứu SURPASS-1).

Cách sử dụng thuốc GLP-1

Hiện tại có ba thuốc đồng vận GLP-1 được FDA Hoa Kỳ chấp thuận để kiểm soát cân nặng là Saxenda (liraglutide), Wegovy (semaglutide) và Zepbound (tirzepatide):

• Saxenda (liraglutide): Saxenda đã được FDA Hoa Kỳ phê duyệt từ tháng 12/2014 để kiểm soát cân nặng ở người lớn. Liều khởi đầu của Saxenda là 0,6mg tiêm dưới da 1 lần/ngày, tăng dần liều hàng tuần cho đến khi đạt liều điều trị là 3mg/ngày.

• Wegovy (semaglutide): Wegovy đã được FDA Hoa Kỳ phê duyệt vào tháng 6/2021 để kiểm soát cân nặng ở người lớn. Liều khởi đầu là 0,25mg/tuần được duy trì trong 4 tuần đầu, sau đó tăng dần liều mỗi 4 tuần đến khi đạt liều duy trì là 1,7 hoặc 2,4mg/tuần.

• Zepbound (tirzepatide): Zepbound đã được FDA Hoa Kỳ phê duyệt từ 13/5/2022 để kiểm soát cân nặng ở người lớn. Thuốc được tiêm dưới da 1 lần/tuần và phải tăng liều trong vòng 4-20 tuần để đạt được liều mục tiêu là 5, 10 hoặc 15mg/tuần để đạt hiệu quả điều trị. Liều tối đa của Zepbound là 15mg/tuần.

Hiệu quả giảm cân gia tăng khi kết hợp điều trị các thuốc đồng vận GLP-1 với chế độ ăn giảm calo và tăng cường hoạt động thể chất.

Tái tăng cân khi ngừng dùng thuốc

Câu hỏi được đặt ra là liệu việc ngừng sử dụng thuốc có gây nguy cơ tăng cân trở lại hay không? Bệnh nhân ngừng sử dụng semaglutide đã tăng cân đáng kể cũng như tăng huyết áp và nồng độ cholesterol trong máu, trong khi những người tiếp tục điều trị vẫn duy trì được tình trạng giảm cân. Các thử nghiệm cũng báo cáo cân nặng tăng trở lại sau khi ngừng sử dụng liraglutide và tirzepatide.

Cơ chế giúp giảm cân của các thuốc đồng vận GLP-1 là làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, tăng cảm giác no và giảm cảm giác thèm ăn. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sau khi ngừng thuốc, cảm giác thèm ăn sẽ quay trở lại và được nhận thấy rõ nhất sau khoảng 1 tuần đối với tirzepatide, cảm giác đói xuất hiện sớm hơn, dạ dày căng trở lại dẫn đến tiêu thụ được nhiều thức ăn hơn.

Ngoài ra, các nghiên cứu về mối liên quan giữa các thuốc đồng vận GLP-1 và trạng thái tâm lý đã cho thấy rằng sự thay đổi tâm trạng có thể xảy ra do sự tương tác của thuốc với các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và serotonin. Dữ liệu được FDA Hoa Kỳ công bố vào năm 2024 chỉ ra rằng những người dùng thuốc semaglutide và tirzepatide ít có nguy cơ bị lo lắng và trầm cảm hơn những người không dùng. Việc ngừng dùng thuốc có thể làm tình trạng lo lắng và trầm cảm trở nên nặng hơn, góp phần cho việc tăng cân trở lại.

Chỉ định và chống chỉ định của thuốc GLP-1

Chỉ định

• Chỉ số BMI từ 30 trở lên hoặc từ 27 trở lên kèm theo các bệnh lý liên quan đến cân nặng như tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu.
• Việc thay đổi lối sống (tập thể dục và thay đổi chế độ ăn uống) không mang lại hiệu quả trong việc giảm cân.
• Có tiền sử biến động cân nặng lúc cao lúc thấp.

Chống chỉ định

• Phụ nữ đang mang thai, cho con bú hoặc dự định có thai.
• Có tiền sử ung thư tuyến giáp hoặc viêm tụy.
• Bị dị ứng hoặc nhạy cảm với thuốc đồng vận GLP-1.

Với sự đa dạng của các loại thuốc đồng vận GLP-1 giảm cân có sẵn trên thị trường, việc sử dụng chúng đòi hỏi phải có sự giám sát của Bác sĩ. Đây là các thuốc kê toa, việc điều trị cần phải được thực hiện theo đúng chỉ định để tránh các rủi ro liên quan đến việc sử dụng không đúng cách. Để đạt được hiệu quả giảm cân tối ưu, hãy tham khảo ý kiến Bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và chỉ định thuốc phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân. Không nên tự ý dùng thuốc khi không có chỉ định của Bác sĩ.

Tác dụng phụ của thuốc GLP-1

Thuốc đồng vận GLP-1 hoạt động bằng cách mô phỏng tác dụng của một peptide được tạo ra trong đường tiêu hóa, do đó, hầu hết các tác dụng phụ thường liên quan đến hệ tiêu hóa, bao gồm buồn nôn, nôn và tiêu chảy.

Nhận ngay voucher Miễn phí 100% áp dụng cho Module dinh dưỡng vận động

* Voucher chỉ áp dụng cho khách hàng thăm khám lần đầu tiên tại phòng khám MedFit

Có nên giảm cân bằng thuốc đồng vận GLP-1?

Có rất nhiều nghiên cứu đưa ra bằng chứng cho thấy sự hiệu quả và tính an toàn của các thuốc đồng vận GLP-1 trong điều trị giảm cân. Tuy nhiên, thuốc có thể không mang lại hiệu quả tối ưu nếu không có chế độ sinh hoạt lành mạnh. Kết hợp vận động thể lực với chế độ ăn ít calo là chiến lược giảm cân hiệu quả và bền vững khi sử dụng thuốc đồng vận GLP-1. Chỉ dùng thuốc giảm cân mà không thay đổi lối sống có thể không đạt được kết quả lâu dài, vì cân nặng có thể quay trở lại sau khi ngừng thuốc.

Thuốc đồng vận GLP-1 có thể mang lại hiệu quả giảm cân đáng kể, nhưng để duy trì kết quả lâu dài, nên kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh và luyện tập thể dục đều đặn. Các liệu pháp dùng thuốc nên được giám sát bởi chuyên gia y tế vì mỗi cá nhân có tình trạng sức khỏe và mục tiêu giảm cân khác nhau.

Tại MedFit, đội ngũ Bác sĩ chuyên khoa và chuyên gia dinh dưỡng sẽ thiết kế liệu trình kết hợp phương pháp dùng thuốc dựa trên y học chứng cứ và chế độ ăn cùng các bài tập, giúp bạn đạt được kết quả giảm cân an toàn và bền vững. Hãy đến với MedFit để bắt đầu hành trình chăm sóc sức khỏe và vóc dáng của bạn.

Tài liệu tham khảo

1. Moll H, Frey E, et al (2024). “GLP-1 receptor agonists for weight reduction in people living with obesity but without diabetes: a living benefit–harm modelling study“. EClinicalMedicine, 73
2. “FDA Approves New Medication for Chronic Weight Management“. U.S. Food and Drug Administration
3. “FDA approves first oral GLP-1 treatment for type 2 diabetes“. U.S. Food and Drug Administration
4. Popoviciu MS, Păduraru L, et al. “Emerging Role of GLP-1 Agonists in Obesity: A Comprehensive Review of Randomised Controlled Trials“. Int J Mol Sci. 2023 Jun 21;24(13):10449. doi: 10.3390/ijms241310449. PMID: 37445623; PMCID: PMC10341852