Uống thuốc giảm cân có hại không?

Thừa cân và béo phì ngày càng trở thành mối lo ngại lớn trên toàn cầu, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn tạo gánh nặng lên hệ thống y tế. Trong nỗ lực kiểm soát cân nặng, nhiều người đã và đang tìm đến thuốc giảm cân với mong muốn đạt được hiệu quả giảm cân nhanh chóng. Tuy nhiên, hiệu quả và mức độ an toàn của các sản phẩm này vẫn là vấn đề cần được xem xét cẩn trọng. Bài viết này từ MedFit sẽ phân tích những rủi ro tiềm ẩn của thuốc giảm cân, đồng thời đưa ra những khuyến nghị giúp người dùng có lựa chọn phù hợp và an toàn hơn.

Thuốc giảm cân là gì?

Thuốc giảm cân là những dược phẩm được nghiên cứu để hỗ trợ giảm cân thông qua nhiều cơ chế, bao gồm điều chỉnh hành vi ăn uống bằng cách giảm cảm giác thèm ăn và kéo dài cảm giác no, hoặc làm giảm khả năng hấp thụ chất béo từ thức ăn. Mặc dù vậy, thuốc giảm cân không phải là giải pháp đầu tay để điều trị béo phì, mà chỉ được khuyến cáo sử dụng khi đã áp dụng các biện pháp thay đổi lối sống, bao gồm chế độ dinh dưỡng và tập luyện, nhưng chưa mang lại hiệu quả như mong muốn.

Tại Việt Nam, theo “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị béo phì” của Bộ Y tế năm 2022, thuốc giảm cân có thể được áp dụng trên bệnh nhân nếu:

• Người bệnh có chỉ số BMI từ 25 trở lên.
• Sau 3 tháng áp dụng các biện pháp thay đổi lối sống nhưng không giảm được ít nhất 5% trọng lượng cơ thể.

Cho tới nay, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Hoa Kỳ đã phê duyệt nhiều loại thuốc giảm cân khác nhau, bao gồm phentermine (1959), diethylpropion (1979), orlistat (1999), phentermine-topiramate (2012), bupropion-naltrexone (2014), liraglutide (2014), setmelanotide (2020), semaglutide (2021) và tirzepatide (2023).

Xem thêm bài viết: Các thuốc giảm cân được FDA Hoa Kỳ phê duyệt: an toàn và hiệu quả

Hiện nay, Bộ Y tế Việt Nam chỉ phê duyệt hai loại thuốc điều trị béo phì là orlistat và liraglutide.

Mỗi loại thuốc giảm cân đều có hiệu quả khác nhau và tiềm ẩn những rủi ro nhất định nếu sử dụng không đúng cách. Vì vậy, việc dùng thuốc cần tuân theo hướng dẫn của Bác sĩ chuyên khoa nhằm đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu.

Một số tác dụng phụ khi sử dụng thuốc giảm cân đã được FDA Hoa Kỳ chấp thuận

Mặc dù đã được chứng nhận bởi FDA Hoa Kỳ, thuốc giảm cân không phải hoàn toàn an toàn và không có rủi ro. Việc sử dụng thuốc cần có sự chỉ định và theo dõi của Bác sĩ để hạn chế các tác dụng không mong muốn. Dưới đây là một số loại thuốc giảm cân phổ biến cùng những tác dụng phụ điển hình mà người dùng có thể gặp phải:

Phentermine-topiramate (Qsymia)

Phentermine-topiramate là sự kết hợp giữa phentermine – một chất ức chế cảm giác thèm ăn và topiramate – một thuốc chống động kinh có tác dụng giảm cân nhờ làm tăng cảm giác no, qua đó điều chỉnh hành vi ăn uống.

Dù hiệu quả trong việc giảm cân, thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như cảm giác ngứa ran hoặc tê ở tay, chân hoặc mặt, chóng mặt, thay đổi vị giác, khô miệng, táo bón và mất ngủ. Do đó, người bệnh cần được hướng dẫn theo dõi các triệu chứng và báo ngay cho Bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường.

Naltrexone-bupropion (Contrave)

Naltrexone-bupropion là sự kết hợp giữa naltrexone – một chất đối kháng opioid và bupropion – một thuốc chống trầm cảm tác động lên các hóa chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và norepinephrine để giảm cảm giác thèm ăn.

Mặc dù có hiệu quả trong hỗ trợ giảm cân, thuốc này cũng gây ra một loạt tác dụng phụ như buồn nôn, nôn mửa, chóng mặt, khô miệng, đau đầu, táo bón và khó ngủ.

Liraglutide (Saxenda) và semaglutide (Wegovy)

Đây là hai loại thuốc thuộc nhóm chất kích thích thụ thể GLP-1, thông qua mô phỏng tác động của hormone incretin được tiết ra từ tế bào L trong ruột non khi thức ăn vào dạ dày, giúp điều hòa đường huyết và kiểm soát cảm giác thèm ăn. Các thuốc này hoạt động bằng cách kích thích thụ thể GLP-1 tại tuyến tụy và não bộ, từ đó thúc đẩy sản xuất insulin, giảm tiết glucagon, đồng thời tăng cảm giác no, kéo dài thời gian no sau bữa ăn.

Cả hai đều được dùng dưới dạng tiêm dưới da với liều tăng dần để giảm tác dụng phụ. Người dùng thường gặp phải các triệu chứng về tiêu hoá như buồn nôn, tiêu chảy, táo bón, đau đầu, chóng mặt và mệt mỏi. Mạc dù ít gặp, một số tác dụng phụ nghiêm trọng như viêm tụy cấp, tắc ruột, vàng da do tổn thương gan do thuốc và tắc mật có thể xảy ra.

Nghiên cứu trên động vật gặm nhấm đã chỉ ra rằng, việc sử dụng liraglutide và semaglutide có thể liên quan đến ung thư tuyến giáp. Tuy nhiên, hiện tại bằng chứng trên người vẫn chưa được khẳng định rõ ràng. Do đó, người bệnh cần cảnh giác với các triệu chứng như sưng cổ, khàn giọng hoặc khó thở, vì đây có thể là dấu hiệu của vấn đề tuyến giáp.

Tirzepatide (Mounjaro và Zepbound)

Tirzepatide là một chất mới kích thích đồng thời thụ thể GLP-1 và GIP (polypeptide hướng insulin phụ thuộc glucose), được FDA Hoa Kỳ phê duyệt để điều trị đái tháo đường típ 2 nhưng cũng mang lại hiệu quả giảm cân mạnh mẽ. Thuốc làm tăng cảm giác no, giảm cảm giác đói, qua đó hỗ trợ điều chỉnh hành vi ăn uống.

Tác dụng phụ phổ biến bao gồm đầy bụng, táo bón, tiêu chảy, đầy hơi và buồn nôn. Ngoài ra, tirzepatide cũng có nguy cơ gây ra các tác dụng nghiêm trọng như viêm tụy, sỏi mật, đòi hỏi người bệnh phải được theo dõi cẩn thận để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Một số nghiên cứu trên chuột cho thấy tirzepatide cũng có khả năng gây ung thư tuyến giáp, tuy nhiên dữ liệu trên người vẫn chưa được xác định rõ ràng. Do đó, việc tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định của Bác sĩ là điều cần thiết để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

Orlistat (Xenical và Alli)

Orlistat là một chất ức chế men lipase tụy, ngăn chặn quá trình phân giải chất béo trong thức ăn thành các phân tử nhỏ dễ hấp thu. Thay vào đó, chất béo không được tiêu hóa sẽ bị đào thải qua phân. Thuốc được chỉ định với liều 120mg 3 lần/ngày, uống trong hoặc sau ăn một giờ.

Các tác dụng phụ liên quan đến hệ tiêu hóa rất phổ biến, bao gồm đầy hơi, tiêu chảy, trung tiện nhiều, phân có mỡ và phân lỏng. Do cơ chế giảm hấp thu chất béo, orlistat cũng gây giảm hấp thu vitamin tan trong chất béo như A, D, E và K, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt nếu không bổ sung đầy đủ. Ngoài ra, một số người có thể gặp vấn đề nghiêm trọng như sỏi thận oxalate hoặc suy thận, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh thận hoặc hội chứng kém hấp thu.

Các tác dụng phụ và rủi ro khi sử dụng thuốc giảm cân bị FDA Hoa Kỳ cấm và thu hồi

Đặc biệt, người bệnh cần hết sức cảnh giác với các loại thuốc giảm cân đã bị FDA Hoa kỳ cấm và rút khỏi thị trường, do những tác dụng phụ nghiêm trọng đối với sức khỏe:

• Fenproporex: một dẫn xuất của amphetamine, đã bị cấm vì có thể gây ra nhịp tim nhanh, tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, mất ngủ, run rẩy và đặc biệt là làm tăng nguy cơ đột tử do ảnh hưởng nghiêm trọng lên hệ thần kinh và tim mạch.

• Fenfluramine và dexfenfluramine: được biết đến với tên gọi chung là Fen-Phen, từng là một phương pháp điều trị béo phì nổi tiếng nhưng sau đó bị thu hồi vào năm 1997. Các nghiên cứu cho thấy chúng làm tăng nguy cơ mắc bệnh van tim và tăng áp động mạch phổi nguyên phát, dẫn đến các biến chứng tim mạch nghiêm trọng, gây nguy hiểm đến tính mạng.

• Sibutramine (Meridia): sibutramine cũng bị rút khỏi thị trường vào năm 2010 vì làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, nhịp tim nhanh và co giật. Dù ban đầu được cho là có hiệu quả trong việc giảm cân, nhưng các tác dụng phụ liên quan đến tim mạch đã khiến FDA Hoa Kỳ quyết định ngừng lưu hành.

• Rimonabant (Acomplia): đây là một loại thuốc giảm cân bị cấm lưu hành ở châu Âu vào năm 2008 bởi Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA). Loại thuốc này liên quan đến các tác dụng phụ nghiêm trọng như trầm cảm nặng, ý nghĩ tự sát và co giật. Tại Anh, chỉ trong vòng hai năm, đã có 5 ca tử vong và 720 phản ứng bất lợi nghiêm trọng liên quan đến thuốc này.

• Phenolphthalein: thuốc từng được sử dụng rộng rãi trong các thuốc nhuận tràng không kê đơn, đã bị FDA Hoa Kỳ rút khỏi thị trường vào năm 1999. Nghiên cứu cho thấy phenolphtalein có khả năng gây đột biến gen và làm tăng nguy cơ ung thư. Dù ban đầu được cho là an toàn, nhưng khả năng tác động đến hệ gen và nguy cơ gây ung thư khiến loại thuốc này không còn được phép sử dụng.

Việc sử dụng các loại thuốc giảm cân trên có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Để bảo vệ bản thân, người bệnh chỉ nên sử dụng những thuốc giảm cân được cấp phép từ những cơ quan y tế có thẩm quyền như FDA Hoa Kỳ và Bộ Y tế Việt Nam.

Xem thêm bài viết: Danh sách các thuốc giảm cân bị cấm trên thị trường

Tác dụng phụ và rủi ro khi sử dụng thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc xuất xứ

Việc sử dụng thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc, chưa được kiểm chứng đầy đủ về an toàn và hiệu quả cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng. Nhiều nhà sản xuất cố tình sử dụng sự khác biệt giữa định nghĩa thực phẩm chức năng và thuốc để lách luật, tránh các quy trình kiểm định nghiêm ngặt. Họ lợi dụng niềm tin của người tiêu dùng vào những sản phẩm dán nhãn “tự nhiên” hoặc “thảo mộc”, tạo ra cảm giác an toàn giả tạo, trong khi thực tế các sản phẩm này có thể chứa các thành phần nguy hiểm như sibutramine – một hoạt chất đã bị thu hồi, hoặc thậm chí cả hormone tuyến giáp, vốn không được cấp phép cho mục đích giảm cân.

Theo Đạo luật Giáo dục và Sức khỏe Bổ sung Chế độ ăn uống (DSHEA) năm 1994 tại Hoa Kỳ, các sản phẩm thực phẩm bổ sung không cần được FDA Hoa Kỳ phê duyệt trước khi sản xuất hoặc phân phối, trách nhiệm đảm bảo tính an toàn của sản phẩm thuộc về nhà sản xuất. Điều này khác biệt hoàn toàn so với yêu cầu kiểm duyệt nghiêm ngặt đối với các loại thuốc kê đơn hoặc không kê đơn. Các nhà sản xuất chỉ cần đảm bảo thông tin trên nhãn sản phẩm là chính xác và không gây hiểu lầm, dẫn đến tình trạng một số nhà sản xuất cố tình trộn các hoạt chất giảm cân vào thực phẩm chức năng mà không công khai, nhằm đánh lừa người tiêu dùng.

Tại Việt Nam, việc quản lý các sản phẩm thực phẩm chức năng cũng còn nhiều bất cập. Theo quy định hiện hành, các sản phẩm này phải được đăng ký và công bố với Cục An toàn Thực phẩm thuộc Bộ Y tế trước khi lưu hành. Tuy nhiên, quá trình giám sát sau khi sản phẩm ra thị trường chưa được thực hiện chặt chẽ. Một số cá nhân và tổ chức còn lợi dụng các kẽ hở trong việc nhập khẩu để đưa thuốc giảm cân về Việt Nam qua các con đường không chính thống, khiến việc kiểm soát chất lượng thuốc trở nên khó khăn hơn. Tình trạng này không chỉ làm gia tăng nguy cơ sử dụng các sản phẩm kém chất lượng mà còn mở đường cho việc tràn lan ra thị trường những sản phẩm chứa các thành phần bị cấm như sibutramine và fenfluramine – vốn có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng như tổn thương van tim, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim và thậm chí là đột quỵ hoặc tử vong.

Một số lời khuyên cho người muốn giảm cân bằng thuốc giảm cân

Giảm cân là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và lựa chọn đúng đắn. Nếu đang cân nhắc sử dụng thuốc giảm cân, hãy ghi nhớ những lời khuyên sau để đạt được hiệu quả bền vững mà vẫn bảo vệ sức khỏe:

Tuân thủ chỉ định và giám sát từ Bác sĩ

Để sử dụng thuốc giảm cân một cách an toàn, việc tuân thủ chỉ định của Bác sĩ là điều vô cùng cần thiết. Thuốc giảm cân là thuốc kê đơn, chỉ được sử dụng theo liều lượng và hàm lượng phù hợp. Do đó, trước khi bắt đầu bất kỳ liệu trình nào, người bệnh cần tham khảo ý kiến của Bác sĩ, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh tim mạch, đái tháo đường hoặc các vấn đề sức khỏe khác. Bác sĩ sẽ đánh giá lợi ích và rủi ro, từ đó lựa chọn phương pháp phù hợp với thể trạng và nhu cầu cá nhân.

Đồng thời, theo dõi sức khỏe định kỳ trong quá trình sử dụng thuốc cũng rất quan trọng để phát hiện sớm các tác dụng phụ tiềm ẩn và xử lý kịp thời, bảo vệ cơ thể khỏi những biến chứng không mong muốn. Sự kết hợp giữa chỉ định chính xác của Bác sĩ và giám sát y tế chặt chẽ chính là chìa khóa đảm bảo hiệu quả điều trị và an toàn sức khỏe khi sử dụng thuốc giảm cân.

Không phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc giảm cân

Thuốc giảm cân chỉ đóng vai trò hỗ trợ trong quá trình kiểm soát cân nặng, không thể thay thế lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống khoa học. Thay vì đặt toàn bộ hy vọng vào thuốc giảm cân, hãy tập trung xây dựng lối sống lành mạnh và bền vững, bao gồm việc lựa chọn thực phẩm giàu dinh dưỡng, cắt giảm calo rỗng và duy trì thói quen tập luyện đều đặn.

Bên cạnh đó, cải thiện giấc ngủ, kiểm soát căng thẳng và duy trì tinh thần lạc quan cũng đóng vai trò không nhỏ trong việc hỗ trợ quá trình giảm cân. Chỉ khi cơ thể và tinh thần được chăm sóc toàn diện, mục tiêu giảm cân mới có thể đạt được một cách an toàn, đồng thời duy trì kết quả lâu dài và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Tránh xa thực phẩm chức năng không rõ thành phần

Đừng bị hấp dẫn bởi những quảng cáo hứa hẹn “giảm cân nhanh không cần ăn kiêng”. Các sản phẩm không minh bạch về bảng thành phần thường chứa những chất độc hại chưa qua kiểm định, gây nguy hiểm lớn cho sức khỏe người dùng.

Sử dụng thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc có thể mang lại nhiều rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe. Tuy nhiên, khi thuốc giảm cân được kê đơn và theo dõi chặt chẽ bởi Bác sĩ chuyên khoa, chúng có thể được cân nhắc như một biện pháp hỗ trợ hiệu quả trong việc kiểm soát cân nặng. Do đó, nếu cần sử dụng thuốc giảm cân, người bệnh nên tìm hiểu kỹ lưỡng thông tin về sản phẩm và đảm bảo có sự chỉ định, giám sát y tế từ Bác sĩ để hạn chế tối đa các rủi ro.

Tại MedFit, chúng tôi tự hào mang đến giải pháp giảm cân đa mô thức, kết hợp phác đồ dinh dưỡng khoa học với điều trị nội khoa bằng thuốc trong trường hợp có chỉ định và các công nghệ tiên tiến, dưới sự tư vấn và theo dõi chuyên sâu từ đội ngũ Bác sĩ đa chuyên khoa và chuyên gia dinh dưỡng, vận động. Trong trường hợp bạn có mong muốn dùng thuốc giảm cân, hãy liên hệ ngay với MedFit để được tư vấn cụ thể và kịp thời.

Tài liệu tham khảo

1. Jennifer Larson. Anti-obesity Medication: 7 Types. [online] Available at: Anti-obesity medication: Types, Benefits, Side Effects, and More [Accessed 26 March 2025]
2. Sodhi M, Rezaeianzadeh R, et al. Risk of Gastrointestinal Adverse Events Associated With Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists for Weight Loss. JAMA. 2023;330(18):1795-1797. doi:10.1001/jama.2023.19574
3. U.S. Food and Drug Administration. Questions and Answers about FDA’s Initiative Against Contaminated Weight Loss Products. [online] Available at: Questions and Answers about FDA’s Initiative Against Contaminated Weight Loss Products | FDA [Accessed 26 March 2025]
4. Lenharo M. Anti-obesity drugs’ side effects: what we know so far. Nature. 2023;622(7984):682. doi:10.1038/d41586-023-03183-3